با توجه زیاد شدن متقاضیان دریافت کد بورسی جهت ورود به بازار سرمایه و انجام معاملات باید به برخی از مفاهیم پایه بازار بورس و همچنبن انواع بازار ها در بورس ایران آشنایی داشته باشید. بورس کالا یکی از این بازار ها می باشد.
امروزه که بازار بورس یکی از بهترین و پر سود ترین بازار ها در کل دنیا شناخته شده است، در حال گسترش یافتن از یک بازار فقط برای سهام و اوراق به بازار های گسترده تری در انواع مختلفی از کالا ها و ارز و انرژی می باشد.
برای مثال در کشور ما ایران، بورس کالا که در زمینه کالا های صنعتی، فولادی و کشاورزی قدرت بسیار خوبی دارد و در بورس انرژی هم به دلیل وجود منابع طبیعی بسیار زیاد از قبیل نفت، گاز، بنزین، دیگر فرآورده های نفتی، سد های آبی، توربین های بادی و دیگر منابع انرژی، از اهمیت بالایی برخورد است.
در این مطلب شرکت سبد گردان هدف مفتخر است که اطلاعاتی از این بورس مهم در اختیار شما بگذارد.
بورس کالا چیست ؟
بورس کالا به عنوان سیستم و نهادی با نظم و منسجم برای خرید و فروش و افزایش قدرت و توسعه بازار و رشد اقتصادی جوامع به شمار می رود. بورس کالا به حدی مهم است که عملکرد آن، تاثیر بسیار مهمی در تولید و پخش و حتی مصرف دارد که باعث رفاه بسیار قابل توجهی در اقتصاد می شود.
به وجود آمدن و تکامل بورس کالا در دنیا برای رفع نیاز های اقتصادی به قرن ۱۹ میلادی باز می گردد. حضور و به وجود امدن مشکلات و نقص هایی در بازار سنتی کالا ، به عنوان مثال نوسان زیاد قیمت و عدم توانایی در کنترل درست قیمت یکی از مشکلات و منافعی که در بازار های منسجم بورس کالا و مزایای آن ها ، انگیزه هایی بودند که موجب پیدایش بورس کالا در کشور های جهان شدند.
بورس کالا محلی برای ارائه خواسته های دو طرف یک معامله تجاری یعنی هم تولیدکنندگان و هم مصرف کنندگان است و در این بازار مهم همه فعالان، نیاز های خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند مطرح می کنند.
بیشتر بخوانید: تجدید ارزیابی دارایی شرکت ها به چه معناست؟
تاریخچه بورس کالا در ایران
شرکت بورس کالای ایران در سال ۱۳۸۵ تاسیس و تشکیل شده است، که این بورس با ادغام دو بورس کالای اولیه و ثانویه یعنی بورس فلزات و بورس کشاورزی شروع به کار کرد و بعد از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد.
اولین بورس کالا در شهریور سال ۱۳۸۲ تاسیس شد که بورس فلزات نام گرفت و دومین بورس کالا، بورس کالا های کشاورزی بود که در شهریور سال ۱۳۸۲ شروع به کار کرد. شورای عالی بورس برای رسیدن به اهداف سوم و چهارم توسعه وظیفه ایجاد بورس کالا را به عهده گرفت.
تعاریف بورس کالا
همانظور که می دانید، دو نوع دارایی وجود دارد، دارایی های فیزیکی مانند زمین، کالا و ارز و دارایی های مالی مانند سهام و اوراق مشارکت، بنابراین بورس کالا را می توان اینگونه تعریف کرد که دارایی های فیزیکی یک شرکت می تواند در آن معامله شود.
درمجموع بورس کالا بازاری هست که عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. کارشناسان مربوطه آن را بررسی و قیمت‌گذاری می‌نمایند و درنهایت به خریداران عرضه میشود.
یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گری است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای مرتبت بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.
در بورس کالا، امکان خرید و فروش کالا های خام نیز وجود دارد. کالا هایی مانند شکرت و پنبه و کالاهایی از قبیل این دو، ولی تفاوتی که در این معاملات وجود دارد این است تحویل فیزیکی صورت نمی گیرد و این معامله توسط قراردادهای آتی که در آن زمان تحویل و مکان آن مشخص شده است، انجام می شود.
ویژگی های معاملات موفق
قیمت نقدی کالا باید بدون نوسان بیش از حد باشد که موجب بی اطمینانی شود. این بی اطمینانی به مفهوم خطر و سود بالقوه است.
کالا باید استاندارد باشد و طبقه بندی شده باشد و دارای مشخصات کاملی باشد. به طوری که خریدار و فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشند. کالا های کشاورزی و صنعتی باید به صورت مواد خام و اولیه و فرآوری نشده ارائه گردند.
کالاهای فاسد شدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آنها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.
بیشتر بدانید: مراحل خرید ارز اولیه در بورس به چه صورت است
اهداف تشکیل بورس کالا
معمولا زمانی یک مجموعه صورت میگرد که، یا در تشکیل آن سودی نهفته است یا تشکیل آن لازم است و اگر صورت نگیرد در آینده نزدیک و یا دور به مشکل میخورد. حال برخی از اهداف تشکیل بورس کالا عبارت اند از :
- برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار.
- اطلاع‌رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش‌شده به منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.
- توسعه سرمایه‌گذاری و فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
- تسهیل دادوستد کالاها با ایجاد بازاری قدرتمند و سازمان‌یافته.
- کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
- مکانیزم های ناظر بر تعهدات طرفین معامله موجب سامان‌دهی بازار میشود.
- امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزار‌های نوین مالی.
قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
- قرداد سلف (forward)
در این قرارداد خریدار موظف است که تمام مبلغ قرارداد را در زمان انجام معامله پرداخت کند و فروشنده نیز موظف است که در زمان تعیین شده، محصول را در محل معلوم در قرارداد تحویل دهد.
- قرارداد نقدی (spot)
در این نوع قرارداد کارگزاری تمام مبلغ قرارداد از به همراه کارمزد خود را از خریدار دریافت میکند و فروشنده باید حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را تحویل خریدار دهد.
- قرارداد آتی
فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار مشخص شده از دارایی مشخص در مقابل مبلغی معین که با خریدار صلح میکند را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد.
طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آنها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به‌طرف دیگر اباحه تصرف کند.
هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.
در این قرارداد دو طرف قرارداد توافقاتی با یکدیگر انجام می دهند. برای مثال خریدار قرارداد آتی بر سر یک قمیت ثابت برای خرید کالای مورد نظر فروشنده به هنگام بستن قرارداد، توافق می کند.
فروشنده آتی نیز موافقت میکند که کالای موردنظر را در زمان انقضای قرارداد به قیمت ثابتی بفروشد. با گذشت زمان، مبلغ قرارداد در مقایسه با مبلغ ثابتی که دادوستد بر اساس آن انجام شده است تغییر میکند. این تغییرات سود و زیان را مشخص می کنند.
قراردادهای آتی، عمر معین دارد و بیش از آنکه برای خرید و فروش کالا به کار روند به‌منظور مصونیت در برابر خطر نوسان قیمت یا بهره بردن از آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. واژه قرارداد نیز به مفهوم آن است که در قرارداد آتی، کالای مشخصی در تاریخ تعیین‌شده، تحویل داده خواهد شد.
درباره قرارداد تفاوت میان قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله بیشتر بدانید
- قرارداد نسیه یا اعتباری (credit)
در این قرارداد خریدار کالا را تحویل می گیرد و در سررسید مشخص مبلغ را به فروشنده پرداخت می کند.
- قرارداد اختیار معامله (option)
این نوع قرارداد خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است :
- اختیار فروش در این قرارداد به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار مشخص شده ای از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان تعیین شده و با مبلغ مورد نظر با طرف دیگر توافق می‌نماید بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.
- اختیار خرید حق خرید مقدار مشخص شده ایی از کالایی معین و منطبق با استاندارد بورس را در زمان تعیین شده و باقیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌نماید، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد
- قرارداد های صلح
قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران موظف است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قرارداد ها را اجرا کند.
- قرارداد های معاوضه (swap)
سوآپ در لغت به معنای پایاپای می باشد از این رو به قرارداد های معاوضه قرارداد پایاپای نیز می گویند. یکی از رایج ترین قراردادهای قابل معامله در بورس کالا ، قرارداد معاوضه و یا سوآپ می باشد در این نوع قرارداد ها دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می شوند این نوع قرارداد در صنعت نفت و گاز بسیار حائز اهمیت می باشد.
حتما مطالعه نمایید : قرارداد چیست؟ و انواع قرارداد در بورس کدامند
فرایند داد و ستد در بورس کالا
انجام یک معامله و یک دادوستد در بورس کالا طی چهار مرحله انجام میشود که عبارت است از
- در مرحله اول مشتری درخواست خود را نزد کارگزار و یا نمایده برای خرید و یا فروش اعلام میکند، کارگزار نیز درخواست را منتشر می کند
- در مرحله بعدی، درخواست مشتری در تالار به حراج گذاشته می شود. ناظر معاملات و دادوستد نیز در شبکه رایانه ای بورس کالا ثبت و منتشر می نماید.
- پس از انجام دو مرحله قبل مرحله سوم دادوستد آغاز میشود که طی آن، اتاق پایاپای پس از پردازش اطلاعات، گزارش نهایی که شامل وضعیت سپرده‌های موردنیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات می‌باشد را تهیه نموده و به دفاتر کارگزاران ارسال می‌نماید.
- در مرحله اخر نیز ، حساب ها تسویه می شوند و کارگزار نیز حساب های خود را با مشتری تسویه و آگهی معامله را برای او ارسال می کند.
محدودیت های معاملات در بورس کالا
علاوه بر تمامی مطالب گفته شده معاملات در بورس کالا ، شامل محدودیت هایی می شود که در این بخش از مقاله به شرح آنها می پردازیم.
یکی از محدودیت های بورس کالا این است که، برخی از کالا ها بصورت سبد عرضه می شوند از این رو سرمایه گذاران نمی توانند آنها را انتخاب کنند. افرادی که به دنبال فرار از مالیات و عدم شفافیت در معاملات هستند بورس کالا را نمی پسندند زیرا شفافیت در معاملات بورس کالا بسیار بالا می باشد.
همچنین افرادی که در بورس کالا سرمایه گذاری می کنند نباید حجم خریدشان در رینگ های مختلف کمتر از حد معینی باشد.
و از دیگر محدودیت های بورس کالا این است که عرضه کننده موظف به عرضه پیوسته می باشد و در صورتی که وقفه در عرضه مشاهده شود از بورس کالا اخراج می‌شوند.
