یارانه نقدی، که نخستین مرحله واریز آن در آذرماه ۱۳۸۹ آغاز شد و طی ۱۴ سال گذشته تداوم یافته است، اکنون به یکی از دغدغه‌های مهم برای دولت‌ها تبدیل شده است. هرچند دولت‌های مختلف تلاش کرده‌اند تا این یارانه را با طرح‌ها و ایده‌های متفاوت اجرا کنند، اما موضوعاتی مانند رفع ناترازی بودجه هدفمندی و ایجاد عدالت در پرداخت یارانه‌ها همچنان چالش‌های عمده‌ای هستند. در آخرین تحولات، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از تصویب آئین‌نامه‌ای برای حذف یارانه افراد پردرآمد خبر داده است که انتظار می‌رود طی هفته جاری اعلام شود.
به نقل از اقتصاد آنلاین و بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، جمعیت کشور در آبان‌ماه ۱۴۰۳ حدود ۸۵ میلیون و ۹۶۱ هزار نفر برآورد شده و از این میان، حدود ۵ تا ۶ میلیون نفر یارانه نقدی دریافت نمی‌کنند. این افراد یا به‌عنوان پردرآمدهای بدون نیاز به یارانه شناخته شده‌اند یا به دلیل مشکلات شناسنامه‌ای، پرونده یارانه‌ای آن‌ها تکمیل نیست. همچنین، طبق لایحه بودجه ۱۴۰۳، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف به حذف یارانه خانوارهای پردرآمد شده است.
احتمال تغییر فهرست افراد مشمول یارانه در آبان ماه
در کنار این موارد، گزارش‌ها حاکی از آن است که دیوان محاسبات یافته‌های نظارتی خود را درباره یارانه‌های سال ۱۴۰۲ ارائه کرده که نشان می‌دهد ۸۱ میلیون ایرانی یارانه دریافت کرده‌اند. حدود ۱۶۰ هزار نفر نیز از فهرست یارانه‌بگیران حذف شده و ۲۲۲۸۵۲۷ نفر به عنوان متقاضیان جدید مشمول یارانه شده‌اند. با توجه به اظهارات مقامات، به‌ویژه احمد میدری، احتمال تغییر در فهرست افراد مشمول یارانه در ماه آبان وجود دارد و برخی افراد ممکن است از فهرست دریافت یارانه خارج شوند.
نکته حائز اهمیت این است که دولت هنوز معیار شفاف و مشخصی برای شناسایی افراد پردرآمد از دهک‌های دیگر اعلام نکرده است؛ بنابراین پیش‌بینی تعداد افرادی که یارانه آن‌ها در معرض حذف قرار دارد دشوار است و شاید تنها با واریز یارانه‌ها، مردم نتیجه این تغییرات را مشاهده کنند.
طرح حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد برای اختصاص به دهک‌های پایین بارها مطرح شده است، اما چالش‌های بودجه‌ای اجرای آن را با دشواری مواجه کرده است. در حال حاضر، هر یک از ۸۱ میلیون یارانه‌بگیر ماهانه به‌طور میانگین ۳۲۴ هزار تومان دریافت می‌کند که در مجموع سالانه ۳ میلیون و ۸۸۸ هزار تومان برای هر نفر و در کل، حدود ۳۱۵ هزار میلیارد تومان هزینه دارد. اگر دولت قصد داشته باشد یارانه ۱۰ میلیون نفر را قطع و بین دیگر دهک‌ها تقسیم کند، افزایش ماهانه یارانه به‌طور میانگین حدود ۵۰ هزار تومان خواهد بود؛ و اگر این قطع یارانه برای ۲۰ میلیون نفر اعمال شود، افزایش میانگین به حدود ۱۰۰ هزار تومان در ماه می‌رسد.
جبران بخشی از ناترازی‌های بودجه دولت با حذف یارانه برخی افراد
با توجه به ناترازی بودجه هدفمندی یارانه‌ها، که بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال گذشته با کمبود ۱۲۳ هزار میلیارد تومانی مواجه بوده، احتمالاً دولت به‌دنبال جبران بخشی از این ناترازی با حذف یارانه افراد پردرآمد است. به همین دلیل، انتظار می‌رود که این مبالغ برای جبران کسری بودجه استفاده شده و به دهک‌های پایین‌تر اختصاص نیابد؛ چنان‌که در روزهای اخیر اعلام شده مبلغ یارانه نقدی در بودجه سال ۱۴۰۴ برای دهک‌های اول تا سوم ۴۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا نهم ۳۰۰ هزار تومان خواهد بود و تغییری نخواهد کرد.
