کلمه بازار در بورس، ممکن است معانی مختلفی داشته باشد اما در اغلب موارد به عنوان یک عبارت کلی، هم برای بازارهای اولیه و هم بازارهای ثانویه مورد استفاده قرار می گیرد. اما بازار اولیه و ثانویه چیست؟ در واقع، (بازار اولیه) و (بازار ثانویه) اصطلاحات متمایزی هستند؛ بازار اولیه به بازاری اشاره دارد که در آن اوراق بهادار ایجاد می شوند، در حالی که در بازار ثانویه، این اوراق بین سرمایه گذارها معامله می شوند.

آگاهی از نحوه ی عملکرد بازارهای اولیه و ثانویه، نکته مهمی در درک معاملات سهام، اوراق قرضه و اوراق بهادار است. بدون آن ها، رهگیری بازارهای سرمایه بسیار دشوارتر خواهد بود و سودآوری این بازارها به مراتب کمتر خواهد شد.

در این مطلب، ما به شما کمک می کنیم که نحوه عملکرد این بازارها و ارتباط آن ها با سرمایه گذارهای انفرادی را بخوبی متوجه شوید.

بازار اولیه در بورس چیست؟

بازار اولیه، بازاری است که در آن اوراق بهادار ایجاد می شوند. در این بازار است که شرکت ها، سهام و اوراق قرضه جدید خود را برای اولین بار به فروش می رسانند. عرضه اولیه عمومی یا IPO مثالی از یک بازار اولیه در بورس است. این معاملات فرصتی را برای سرمایه گذاران فراهم می سازند تا اوراق بهادار را از بانکی که پذیره نویسی را برای یک سهام خاص انجام داده است، خریداری کنند. در واقع، IPO وقتی اتفاق می افتد که یک شرکت خصوصی سهام خود را برای اولین بار برای عموم صادر کند.

به عنوان مثال، یک شرکت، پنج شرکت پذیره نویسی را استخدام می کند تا جزئیات مالی IPO خود را مشخص کند. پذیره نویسی مشخص می کند که قیمت صدور سهام معادل با ۱۵ دلار خواهد بود. سپس، سرمایه گذاران می توانند IPO را با همان قیمت مستقیماً از شرکت صادرکننده خریداری کنند.

این یک فرصت مناسب است تا سرمایه گذاران با خرید سهام یک شرکت، در سرمایه ی آن شریک شوند. سرمایه سهام یک شرکت متشکل از سرمایه های حاصل از فروش سهام در بازار اولیه است.

 همچنین بخوانید: تفاوت پذیره نویسی با عرضه اولیه

عرضه گواهینامه حق تقدم خرید سهام به شرکت ها اجازه می دهد تا پس از ورود اوراق بهادار به بازار ثانویه، سهام بیشتری را از طریق بازار اولیه بدست آورند. به سرمایه گذاران فعلی بر اساس سهامی که در اختیار دارند، گواهینامه ی حق تقدم داده می شود و سایرین می توانند در سهامی که جدیداً منتشر شده، سرمایه گذاری کنند.

عرضه خصوصی و تخصیص امتیازی (ترجیحی)

عرضه خصوصی به شرکت ها اجازه می دهد تا سهام خود را مستقیماً و بدون صدور عمومی به سرمایه گذاران مهم مانند بانک ها به فروش برسانند. در حالی که در تخصیص امتیازی، سهام به سرمایه گذاران منتخب (مانند بانک ها و صندوق های مشترک) با یک قیمت مشخص که در اختیار عموم نیست، فروخته می شود.

به طور مشابه، کسب و کارها و دولت هایی که می خواهند سرمایه بدهی تولید کنند، صدور اوراق قرضه ی کوتاه مدت و بلندمدت جدید را در بازار اولیه ترجیح می دهند. اوراق قرضه ی جدید با نرخ کوپن مطابق بر نرخ بهره ی فعلی در زمان صدور، صادر می شوند که ممکن است کمی بالاتر یا کمتر از اوراق قرضه ی قبلی باشند.

نکته مهم: اوراق بهادار مستقیماً از یک صادرکننده خریداری می شوند.

بازار ثانویه در بورس چیست؟

برای خرید سهام، بازار ثانویه معمولاً با عنوان (بازار سهام) شناخته می شود، که شامل تمام بازارهای بورس در سراسر جهان می شود. مولفه ی مشخص در بازار ثانویه این است که سرمایه گذاران با یکدیگر معامله می کنند.

به همین دلیل، در بازار ثانویه، سرمایه گذارها اوراق بهادار از قبل صادر شده را بدون دخالت شرکت های صادرکننده، معامله می کنند. به عنوان مثال، اگر قصد خرید سهام شرکت خاصی را دارید، تنها با سرمایه گذاری سر و کار دارید که مالک سهام آن شرکت است و خود شرکت مستقیماً در این معامله دخالتی ندارد.

در بازارهای بدهی، با وجود اینکه که اوراق قرضه تضمین می کند که کل ارزش را در تاریخ سررسید به مالک پرداخت می کند، اما این تاریخ اغلب، دستخوش تغییر چند ساله می شود. در عوض، در صورتی که نرخ بهره از زمان صدور اوراق قرضه آن ها کاهش یافته و به دلیل نرخ نسبتاً بالاتر کوپن برای سرمایه گذاران دیگر با ارزش تر شده باشند، صاحبان اوراق قرضه می توانند اوراق قرضه را برای سود خالص در بازار ثانویه به فروش برسانند.

انواع بازار ثانویه

بازار مزایده

در بازار مزایده، همه افراد و موسساتی که قصد معامله ی اوراق بهادار را دارند در یک مکان مشخص جمع می شود و قیمت پیشنهادی خود برای خرید و فروش را اعلام می کنند. به این ترتیب، با اجتماع تمام طرفین و اعلام عمومی قیمتهایشان، بازار کارآمد غالب شود. بنابراین، از لحاظ تئوری نباید به دنبال بهترین قیمت یک کالا بود زیرا همگرایی خریداران و فروشندگان موجب ظهور قیمت های قابل قبول هر دو طرف می شود.

بازار دلالی

در یک بازار دلالی نیازی نیست که طرفین در یک موقعیت مشخص گرد هم جمع شوند. در عوض، شرکت کنندگان از طریق شبکه های الکترونیکی به هم وصل می شوند. دلال ها فهرستی از اوراق بهادار را در اختیار دارند و آماده ی خرید یا فروش آن ها با شرکت کنندگان در بازار هستند. این دلال ها از طریق اختلاف قیمت بین خرید و فروش اوراق بهادار سود کسب می کنند. در بازار دلالی تئوری این است که رقابت بین دلال ها، بهترین قیمت ممکن برای سرمایه گذاران را فراهم خواهد ساخت.

بازار OTC

گاهی اوقات می شنوید که به یک بازار دلالی با عنوان بازار خارج از بورس یا OTC اشاره می شود. این اصطلاح اصالتاً به معنی یک سیستم نسبتاً غیرسازمان یافته است که معامله در آن در یک مکان فیزیکی انجام نمی شود بلکه از طریق شبکه های دلال ها صورت می گیرد.

این اصطلاح به احتمال زیاد از معاملات خارج از وال استریت در دوران بازار گاوی در دهه ی ۱۹۲۰ برگرفته شده است. در آن دوران سهام به صورت خارج از بورس به فروش می رسید. به عبارت دیگر، سهام در بازار بورس ثبت نمی شدند و “ثبت نشده” بودند.

با این وجود، با گذشت زمان معنی و مفهوم OTC دستخوش تغییر شد. Nasdaq یا فرابورس نزدک آمریکا (بزرگترین بازار الکترونیک جهان)، در سال ۱۹۷۱ توسط انجمن ملی دلال های اوراق بهادار(NASD) برای ایجاد نقدینگی برای شرکت ها ایجاد شد. در آن زمان، مقررات معدودی برای معاملات سهام خارج بورس وضع شده بود، چیزی که NASD آن را بهبود داد.

از آنجایی که Nasdaq با گذشت زمان تکامل یافت تا به یک بورس اصلی تبدیل شود، معنی خارج از بورس نیز مفهوم جدیدی پیدا کرد. امروزه، Nasdaq همچنان یک بازار دلالی و از لحاظ تکنیکی یک OTC به حساب می آید. با این وجود، Nasdaq امروزی یک بازار بورس است و از این رو، درست نیست که بگوییم در آن معاملات اوراق بهادار ثبت نشده صورت می گیرد.

اصطلاح خارج از بورس به چه معنی است؟

امروزه، اصطلاح “خارج از بورس” به سهامی دلالت دارد که در یک بازار بورس سهام مانند Nasdaq یا بازار بورس آمریکا (AMEX) معامله نمی شوند. این به طور کلی یعنی سهام یا در تابلوی اعلانات فرابورس (خارج از بورس) (OTCBB) یا به صورت اوراق صورتی معامله می شوند.

هیچ یک از این شبکه ها، بازار بورس نیستند؛ در واقع، آن ها خود را به عنوان تامین کنندگان اطلاعات قیمت گذاری برای اوراق بهادار معرفی می کنند. شرکت های OTCBB و اوراق صورتی مقررات بسیار کمتری نسبت به بازارهای بورس دارند. بیشتر اوراق بهاداری که به این روش معامله می شوند، سهام شرکت های خیلی کوچک هستند.

بازارهای ثالثیه و رابعیه

ممکن است اصطلاح بازارهای “ثالثیه” و “رابعیه” را شنیده باشید، این بازارها سرمایه گذارهای انفرادی را مد نظر ندارند، زیرا حجم قابل توجهی از تراکنش ها به ازای هر معامله در آن ها صورت می گیرد. بازارهای ثالثیه و رابعیه با تراکنش های بین دلالان -کارگزاران و موسسات بزرگ از طریق شبکه های الکترونیکی خارج از بورس سر و کار دارند.

بازار ثالثیه شامل تراکنش های OTC بین دلالان -کارگزاران و موسسات بزرگ است. بازار رابعیه تراکنش هایی را شامل می شود که بین موسسات بزرگ انجام می گیرد. دلیل اصلی انجام تراکنش های بازار ثالثیه و رابعیه این است که از قرارگیری این سفارشات در بازار بورس اصلی اجتناب به عمل آید زیرا می تواند تاثیر بسزایی بر قیمت اوراق بهادار داشته باشد. از آنجایی که دسترسی به بازارهای ثالثیه و رابعیه محدود است، اقدامات آن ها تاثیر کمی بر متوسط سرمایه گذاری دارد.

نکته آخر

داشتن درک کلی از ساختار بازار اهمیت زیادی دارد. روشی که در آن اوراق بهادار به بازار آورده و معامله می شوند، محوریت اصلی عملکرد بازار را تشکیل می دهد. تصور کنید که بازارهای ثانویه ی سازمان یافته وجود نداشتند، شما باید به صورت شخصی سرمایه گذاران را برای خرید و فروش سهام ردیابی می کردید که کار آسانی نخواهد بود.

تعریف بازار بورس و فواید سرمایه گذاری در بورس

در واقع، بسیاری از کلاهبرداری های سرمایه گذاری با اوراق بهاداری در ارتباط است که در بازار ثانویه نیستند، زیرا سرمایه گذاران مشکوک، به خرید آن ها اقدام می کنند. اهمیت بازارها و توانایی خرید و فروش اغلب خوب فرض می شوند اما بدون بازار، سرمایه گذاران گزینه های کمی در اختیار دارند و ممکن است متحمل زیان های قابل توجهی شوند. بنابراین، وقتی نوبت به بازارها می رسد، آنچه از آن اطلاعی ندارید ممکن است برای شما زیان بار باشد و در بلند مدت کسب کمی اطلاعات در اجتناب از این ضرر و زیان ها سودمند خواهد بود.