در سال‌های اخیر، نام FATF بارها در رسانه‌ها، اخبار اقتصادی و فضای سیاسی کشور شنیده شده است. اما واقعاً FATF چیست و چرا این‌قدر درباره آن صحبت می‌شود؟ در این مقاله سعی کرده‌ایم با زبانی ساده، به بررسی FATF و تأثیر خروج از لیست سیاه آن بر اقتصاد کشور بپردازیم.
FATF چیست؟
FATF مخفف “Financial Action Task Force” یا گروه ویژه اقدام مالی است. این نهاد بین‌المللی در سال ۱۹۸۹ توسط کشورهای عضو گروه G7 (هفت کشور صنعتی جهان) تأسیس شد و هدف اصلی آن مبارزه با پولشویی، تأمین مالی تروریسم، فساد مالی و جرایم سازمان‌یافته است.
FATF قوانینی تدوین می‌کند و از کشورهای جهان می‌خواهد این قوانین را رعایت کنند تا جریان مالی جهانی شفاف و قابل پیگیری باقی بماند.
لیست خاکستری و لیست سیاه FATF چیست؟
FATF کشورها را بر اساس میزان همکاری‌شان در اجرای استانداردهای مالی، در سه دسته قرار می‌دهد:
- کشورهای همکار: کشورهایی که قوانین FATF را پذیرفته و اجرا می‌کنند. این کشورها با مشکل خاصی در مبادلات بانکی بین‌المللی مواجه نیستند.
- لیست خاکستری: کشورهایی که هنوز برخی استانداردها را رعایت نکرده‌اند، اما در حال همکاری و اصلاح هستند. این کشورها تحت نظارت ویژه قرار دارند.
- لیست سیاه: کشورهایی که نه‌تنها قوانین FATF را اجرا نمی‌کنند، بلکه همکاری مؤثری نیز در این زمینه ندارند. این کشورها در معرض محدودیت‌های شدید مالی و بانکی قرار می‌گیرند.
در حال حاضر، فقط ایران و کره شمالی در لیست سیاه FATF قرار دارند.
چرا ایران در لیست سیاه FATF قرار گرفت؟
علت اصلی این موضوع، تصویب نشدن چند لایحه کلیدی مرتبط با FATF در ایران بود. از جمله:
- لایحه پالرمو (مقابله با جرایم سازمان‌یافته فراملی)
- لایحه CFT (مقابله با تأمین مالی تروریسم)
با وجود تصویب این لوایح در مجلس، آن‌ها در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام به دلایل مختلف تأیید نشدند، و در نتیجه ایران نتوانست به تعهدات خود در قبال FATF عمل کند.
پیامدهای حضور در لیست سیاه FATF
بودن در لیست سیاه FATF به این معناست که نهادهای مالی بین‌المللی از همکاری با ایران خودداری می‌کنند یا این همکاری بسیار محدود خواهد بود. پیامدهای این وضعیت عبارتند از:
- محدودیت در مبادلات بانکی بین‌المللی
- افزایش ریسک و هزینه‌های انتقال پول
- کاهش سرمایه‌گذاری خارجی
- مشکلات در صادرات و واردات
- سخت‌تر شدن مبادلات ارزی و بانکی با کشورهای دیگر
- ایجاد فشار مضاعف بر بخش خصوصی و فعالان اقتصادی
خروج از لیست سیاه FATF چه پیامدهایی دارد؟
اگر ایران موفق شود از لیست سیاه FATF خارج شود چه اتفاقی می افتد؟
۱. تسهیل مبادلات بانکی با سایر کشورها
بانک‌های خارجی راحت‌تر با بانک‌های ایرانی همکاری می‌کنند و تراکنش‌های مالی بین‌المللی ساده‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد شد.
۲. جذب سرمایه‌گذاری خارجی
کشورهایی که به دلیل نبود شفافیت مالی از سرمایه‌گذاری در ایران خودداری می‌کردند، با رفع این مانع می‌توانند وارد تعامل شوند.
۳. کاهش هزینه‌های تجارت خارجی
صادرات و واردات روان‌تر انجام می‌شود و بازرگانان مجبور نخواهند بود از واسطه‌ها یا مسیرهای غیررسمی و پرهزینه استفاده کنند.
۴. افزایش شفافیت اقتصادی و مقابله با فساد
اجرای قوانین FATF باعث شفاف‌تر شدن جریان پول در کشور شده و ردیابی فعالیت‌های مالی مشکوک را آسان‌تر می‌کند.
۵. تأثیر روانی مثبت بر بازار ارز و بورس
اعتماد فعالان اقتصادی افزایش یافته و بازارها (خصوصاً بازار سرمایه و ارز) واکنش مثبتی به این تغییر نشان می‌دهند.
آیا خروج از لیست FATF به‌تنهایی مشکلات اقتصادی را حل می‌کند؟
خیر، خروج از لیست سیاه به‌تنهایی نمی‌تواند تمام مشکلات اقتصادی را حل کند، اما پیش‌نیاز مهمی برای بهبود روابط اقتصادی بین‌المللی و کاهش فشارهای مالی محسوب می‌شود. به بیان ساده، این اقدام می‌تواند بخشی از قفل‌های اقتصادی را باز کند و زمینه‌ساز اصلاحات و گشایش‌های بزرگ‌تر باشد.
جمع‌بندی
FATF یک نهاد بین‌المللی برای نظارت بر شفافیت مالی کشورهاست. قرار گرفتن ایران در لیست سیاه آن، به معنی محدود شدن تعاملات مالی بین‌المللی و افزایش فشار اقتصادی است. اما در صورت خروج از این لیست، می‌توان امیدوار بود که فضای اقتصادی کشور بازتر شود، همکاری با بانک‌های خارجی افزایش یابد و مسیر سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی هموارتر گردد.
همچنین بخوانید:
