با نزدیک شدن فرآیند حذف یارانه‌بگیران به دهک‌های میانی جامعه، سرعت اجرای طرح کاهش یافته است. طبق آمار رسمی، در پایان مهرماه ۱۴۰۴ حدود یک‌میلیون و ۴۵۰ هزار نفر از فهرست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند؛ رقمی که نسبت به دو ماه گذشته (با حذف ماهانه سه میلیون نفر) کاهش محسوسی را نشان می‌دهد.
به گزارش سبدگردان هدف به نقل از خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، طی ماه‌های مرداد و شهریور حدود ۶ میلیون نفر از دهک‌های نهم و دهم از دریافت یارانه کنار گذاشته شدند. بر اساس داده‌های وزارت کار، تعداد یارانه‌بگیران از ۴۶ میلیون و ۵۷۶ هزار نفر در مردادماه به ۴۳ میلیون و ۷۴۱ هزار نفر در پایان شهریور کاهش یافته است.
در مهرماه نیز این رقم به ۴۲ میلیون و ۳۱۳ هزار نفر رسید که بیانگر حذف حدود ۱.۵ میلیون نفر دیگر است.
دلایل کند شدن روند حذف یارانه‌ها
با توجه به الزامات قانون بودجه ۱۴۰۴ و برنامه هفتم توسعه، حذف سه دهک بالای درآمدی (دهک‌های هشتم، نهم و دهم) از فهرست یارانه‌بگیران در دستور کار دولت قرار دارد. با این حال، به نظر می‌رسد که نزدیک شدن فرآیند به دهک هشتم، موجب احتیاط بیشتر در اجرای این طرح شده است.
در حالی که در مراحل ابتدایی حذف، خانوارهای دهک دهم و نهم با شاخص‌های مشخصی چون گردش حساب بالا، مالکیت خودرو، سفر خارجی و اقامت خارج از کشور شناسایی شدند، ورود به دهک هشتم حساسیت بیشتری به‌همراه دارد.
زیرا مرز میان خانوارهای مشمول و غیرمشمول یارانه باریک‌تر شده و احتمال خطا در دهک‌بندی افزایش یافته است.
افزایش دقت دهک‌بندی با شاخص‌های جدید هزینه‌ای
در کنار شاخص‌های مالی پیشین، اخیراً شاخص جدیدی با عنوان «خرید خُرد ماهانه» به مدل دهک‌بندی اضافه شده است. این شاخص میانگین هزینه‌های خانوار را در بازه‌ای شش‌ماهه بررسی می‌کند و به گفته مسئولان، دقت فرایند را افزایش داده است.
در نتیجه، از میان ۶ میلیون نفری که تاکنون از فهرست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند، تنها حدود ۵۰ هزار نفر نسبت به تصمیم حذف اعتراض داشته‌اند. بیشتر این اعتراضات نیز مربوط به افرادی است که به دلیل در اختیار داشتن حساب تنخواه شرکت‌ها، گردش مالی غیرواقعی بالاتری داشته‌اند.
فشار قانونی و چالش اجرایی
طبق تخمین‌ها، با جمعیت ۹۰ میلیونی کشور، هر دهک حدود ۹ میلیون نفر را شامل می‌شود. بنابراین، حذف سه دهک بالایی معادل ۲۷ میلیون نفر خواهد بود و در نهایت باید حدود ۶۰ میلیون نفر در فهرست یارانه‌بگیران باقی بمانند.
با وجود این، از مجموع ۱۸ میلیون نفری که طبق قانون باید حذف شوند، تاکنون حدود ۷.۵ میلیون نفر از دریافت یارانه کنار گذاشته شده‌اند.
منابع آگاه می‌گویند تعلل در اجرای کامل این سیاست، از دلایل ارجاع پرونده وزیر کار به قوه قضائیه بوده است. وزارت کار نیز اعلام کرده است که با توجه به حساسیت‌های اجتماعی دهک هشتم و لزوم کاهش خطا در دهک‌بندی، ادامه این روند با دقت و سرعتی متعادل پیش خواهد رفت.
جمع‌بندی
کاهش سرعت حذف یارانه‌ها در مهرماه را می‌توان نشانه‌ای از احتیاط دولت در مواجهه با مرز دهک‌های میانی جامعه دانست. هرچند سیاست حذف یارانه پردرآمدها یک الزام قانونی است، اما اجرای دقیق و بدون خطای آن نیازمند شفافیت داده‌ها، به‌روزرسانی مستمر شاخص‌های مالی و رعایت عدالت اجتماعی در تصمیم‌گیری‌هاست.
همچنین بخوانید: تغییر شماره حساب یارانه در سامانه سیمین
