به تازگی عبارت تسعیر ارز را زیاد می شنویم که به نظر می رسد خبر خوبی برای بانک ها باشد و باعث افزایش درآمد بانک ها و سوددهی بیشتر نمادهای بانکی در بورس شود. اما تسعیر ارز به چه معناست و افزایش نرخ تسعیر ارز یعنی چه؟ در لغت نامه دهخدا معنی کلمه تسعیر نرخ نهادن و قیمت گذاری آورده شده است. طبق اعلام بانک مرکزی نرخ تسعیر ارز بانک ها در پایان سال ۹۹ افزایش خواهد یافت. در ادامه خواهیم گفت تسعیر ارز چیست و افزایش نرخ تسعیر ارز در بورس چه تاثیری خواهد داشت؟
معنی تسعیر ارز به زبان ساده
تسعیر ارز که به آن تبدیل واحد پولی نیز گفته می شود یکی از مفاهیم مهم اقتصادی می باشد. از طریق تسعیر ارز اثر تغییرات نرخ ارز در عملیات مالی و حسابداری شرکت‌ها و واحدهای تجاری بررسی شده و به صورت استاندارد در صورت‌های مالی آن‌ها اعمال می شود. مطالبات و بدهی های شرکت ممکن است بر مبنای ارزهای خارجی مختلف باشد ولی طبق استانداردهای حسابداری، مبلغ تمامی حساب ها می بایست بر مبنای واحد پول رایج کشور یعنی ریال ثبت و نگهداری شوند. به این دلیل معادل ریالی بدهکاران ارزی در دفاتر ثبت می شود. در پایان هر دوره مالی (سال مالی یا مقطع زمانی تهیه گزارشات مالی) نیز مطالبات ارزی بر مبنای نرخ ارز روز ارز (به طور مثال نرخ ارز در تاریخ ۱۲/۲۹) محاسبه و تعدیل می شود که به این عمل تسعیر نرخ ارز می گوییم.
نحوه محاسبه سود و زیان ناشی از تسعیر نرخ ارز
به سود یا زیانی که حاصل از تغییر نرخ ارز در صورت‌های مالی باشد، سود یا زیان ناشی از تسعیر نرخ ارز می‌گویند.
مابه التفاوت ریالی مبلغ طلب یا بدهی ارزی در پایان دوره مالی و مبلغ طلب یا بدهی ارزی در زمان ایجاد، در سرفصلی تحت عنوان سود و زیان ناشی از تسعیر نرخ ارز ثبت می شود. اگر مابه التفاوت طلب ارزی عددی مثبت باشد سود ناشی از تسعیر نرخ ارز و اگر منفی باشد زیان ناشی از تسعیر نرخ ارز شناسایی و ثبت می گردد.
در خصوص بدهی ارزی مابه التفاوت مثبت زیان و مابه التفاوت منفی سود است. برای مثال فرض کنید که شرکت x معادل ۱۰۰ دلار به شرکت y فروش نسیه داشته و از این بابت طلبکار است. در زمان فروش نرخ هر دلار ۱۰۰۰۰۰ ریال و در پایان دوره مالی نرخ هر دلار ۱۳۰۰۰۰ ریال می باشد. به این ترتیب سود و زیان ناشی از تسعیر ارز به این صورت محاسبه می گردد:
معادل ریالی طلب ارزی در زمان فروش (ریال):
۱۰/۰۰۰/۰۰۰ = 100000 * ۱۰۰
معادل ریالی طلب ارزی در پایان دوره مالی (ریال):
۱۳/۰۰۰/۰۰۰ = 130000 * ۱۰۰
سود ناشی از تسعیر نرخ ارز:
۳/۰۰۰/۰۰۰ = 10/۰۰۰/۰۰۰ – ۱۳/۰۰۰/۰۰۰
در پاسخ به این سوال که تسعیر ارز یعنی چه به صورت ساده می توان گفت به شناسایی تاثیرات حاصل از تغییر نرخ ارز بر سود و زیان در زمان تبدیل ارز به ریال، تسعیر ارز گویند. فرض کنید شرکتی کالایی را تولید می کند و قیمت هر کالا ۱ دلار است و شرکت نرخ دلار را ۱۰۰۰ تومان در نظر گرفته است حال فرض کنید در هنگام فروش کالا قیمت دلار می شود ۱۱۰۰ تومان. در نتیجه هنگام فروش کالا شرکت به ازای هر واحد کالا ۱۰۰ تومان از پیش بنی جلوتر است که اثرش در فروش دیده می شود تا اینجا حرفی از تسعیر ارز به میان نیامده.
حال فرض کنید شرکت قصد دارد دلار را به ریال تبدیل کند و قیمت هر دلار ۱۲۰۰ تومان شده است. در اینجا نیز شرکت ۱۰۰ تومان به ازای هر کالا سود می کند که به این سود سود ناشی از تسعیر می گویند. اگر در هنگام تبدیل دلار به ریال قیمت دلار ۱۰۵۰ تومان باشد در این صورت شرکت با ضرر ناشی از تسعیر ارز مواجه می شود. یعنی یک سود ناشی از فروش و یک ضرر ناشی از تسعیر ارز داریم که باید در محاسبات حسابداری منظور شود. به عبارت دیگر محاسبه سود و زیان تسعیر ارز به این شکل است:
در صورتی که نرخ تسعیر دلار در تاریخ پرداخت بدهی ارزی کمتر از نرخ تسعیر دلار در تاریخ معامله باشد شرکت تجاری موفق به سود حاصل از تسعیر ارزی می شود و برعکس. اگر مانده محاسبات تسعیر باعث سود شود، حساب سود تسعیر ارز (بستانکار) و اگر مانده محاسبات باعث زیان شود، حساب سود تسعر ارز در نرم افزار حسابداری مالی (بدهکار) ثبت می شود.
تسعیر ارز به معنی نرخ تبادل دو واحد پولی است.
مواردی که تسعیر ارز در آن ها اتفاق می افتد:
۱. خرید و فروش کالاها و خدماتی که قرار است بهای آن ها به ارز پرداخت یا دریافت شود.
۲. استقراض یا اعطای تسهیلاتی که قرار است تسویه آن ها به ارز صورت گیرد.
۳. معاملات مربوط به تحصیل یا فروش دارایی ها و تقبل یل تسویه بدهی ها به ارز
افزایش سرمایه از محل سود تسعیر نرخ ارز یکی از اتفاقات خوبی است که برای شرکت های بورسی رخ می دهدو باعث افزایش سودآوری آن ها می شود.
شرکت های صادرات محور در ازای فروش محصولات خود پول به دلار دریافت می کنند و برای اینکه این مقدار را در صورت های مالی خود وارد کنند باید آن را به یال تبدیل کنند با توجه به اینکه قیمت دلار در کشور ما روز به روز در حال تغییر است برای تبدیل دلار به ریال کدام نرخ دلار باید لحاظ شود. از آنجایی که تعیین نرخ لحظه‌ای ارز دشواراست، معمولا به صورت تقریبی در بازه‌های زمانی مختلف مثل یک هفته یا یک ماه از میانگین نرخ ارز به عنوان نرخ تقریبی استفاده می‌شود. اما اگر نوسانات نرخ ارز شدید باشد، نمی‌توان به این میانگین اتکا کرد.
تسعیر ارز در معاملات ارزی معنا پیدا می کند معاملات ارزی به معاملاتی گفته می شود که در آن ها به جای ریال از ارز استفاده می شود.
بیشتر بخوانید: سهام های دلاری بورس کدامند؟ رشد دلار و تورم چه تاثیری بر قیمت سهم ها دارد؟
نحوه محاسبه تسعیر ارز چگونه است؟
حسابداران سه روش کلی برای محاسبه تسعیر ارز در نظر می گیرند.
۱. نرخ ارز در طول یک سال را ثابت در نظر می گیرند و معاملات شرکت را با این نرخ ثبت می‌کنند. در انتهای سال مانده‌های ارز حاصل از معاملات را تسعیر کرده و سود و زیان حاصل از تسعیر ارز شرکت را محاسبه می‌کنند. به دلیل نوسانات زیاد نرخ ارز این روش پیشنهاد نمی شود.
۲. تسعیر ارز به صورت ماهانه و یا در دوره‌ی مالی مشخص بروز رسانی می‌شود.
۳. در دقیق ترین روش محاسبه تسعیر نرخ ارز نوسانات نرخ ارز به صورت روزانه ثبت شده و عملیات تسعیر روزانه محاسبه می‌شود.
تاثیر افزایش نرخ تسعیر ارز بر درآمد بانک ها و سهام بانکی
به تازگی کاظم چاوشی مدیر امور مالی بانک ملت از افزایش نرخ تسعیر ارز در پایان سال ۹۹ خبر داد. نرخ تسعیر ارز در سال ۹۸ بالغ بر ۷۵۰۰ تومان بود و در سال جاری بانک مرکزی نرخ تسعیر ارز را به عدد ۱۱ هزار تومان افزایش داد. افزایش نرخ تسعیر ارز در صورت های مالی ۶ ماهه بانک اعمال نمی شود اما افزایش نرخ تسعیر ارز در پایان سال همانند دو سال گذشته برای صورت های مالی ۱۲ ماهه باعث رقم خوردن اتفاقات مثبتی خواهد شد. چاوشی گفت یکی از ویژگی‌های مهم صورت‌های مالی هر شرکتی بخصوص شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه این است که باید به واقعیت نزدیک باشد تا سهامدار با اتکا به اطلاعات آن شرکت تصمیم‌گیری کند.
همچنین بخوانید: تحریم بانک ها چه تاثیری بر قیمت سهام بانکی خواهد گذاشت؟
بانک مرکزی نرخ تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی برای تهیه صورت‌های مالی میان دوره‌ای بانک‌ها را برای هر یورو، ۱۲۹۰۰ تومان و برای هر دلار، ۱۱۰۰۰ تومان اعلام کرد که که به ترتیب ۲۶ و ۲۲ درصد افزایش یافته است. افزایش نرخ تسعیر ارز بر درآمدزایی بانک ها اثر مستقیم می گذارد. تا روز نگارش این پست بانک های ملت، اقتصاد نوین، سامان، تجارت، صادرات، خاورمیانه و پارسیان میزان سود شناسایی شده از محل تسعیر نرخ ارز را اعلام کرده اند که به شرح زیر می باشد:
بانک ملت (وبملت):
از اثر مثبت خالص ۵۷۸۰ میلیارد تومانی بر عملکرد شش ماهه ناشی از تسعیر ارز خبر داد. لازم به توضیح است نرخ دلار ۱۱۰۰۰ تومان و یورو ۱۲۹۰۰ تومان توسط بانک مرکزی جهت تسعیر ارز تعیین شده است.
بانک اقتصاد نوین (ونوین):
سود حاصل از تسعیر ارز در شش ماه سال ۱۳۹۹ را ۶۳۵ میلیادر تومان اعلام کرد.
بانک سامان (سامان):
از سود ۱۸۷ میلیارد تومانی ناشی از تسعیر ارز خبر داد. نرخ دلار ۱۱۰۰۰ تومان و یورو ۱۲۹۰۰ تومان توسط بانک مرکزی جهت تسعیر ارز تعیین شده است.
بانک تجارت: (وتجارت)، صادرات (وبصادر) و پارسیان (وپارس) از تسعیر دارایی‌ها خود با نرخ دلار ۱۱۰۰۰ تومان و یورو ۱۲۹۰۰ تومان خبردادند و تاکنون جزئیات سود محقق شده از این محل را اعلام نکرده‌اند.
افزایش نرخ تسعیر ارز به بانک ها این امکان را می دهد تا دارایی های خود را با نرخ بالاتری محاسبه کنند و سود محاسبه شده در صورت های مالی بانک ها افزایش می یابد و این خبر خوبی برای سهامداران بانکی است. البته بانک مرکزی بانک ها را ملزم به افزایش سرمایه از محل نرخ تسعیر ارز نموده تا بتوانند از زیان انباشته خود کم کنند.
