به گزارش سبدگردان هدف و به نقل از پایگاه خبری بورس پرس، اسفندیار خدایی، تحلیلگر روابط بین‌الملل، در یادداشتی در روزنامه شرق به بررسی عوامل مؤثر بر احتمال موفقیت سریع مذاکرات دوجانبه ایران و دونالد ترامپ در سال ۱۴۰۴ پرداخت. وی معتقد است برخلاف مذاکرات پیچیده برجام، شش عامل کلیدی می‌توانند مسیر این مذاکرات را هموارتر کرده و به توافقی پایدارتر و مؤثرتر از برجام منجر شوند.
۱. ماهیت دوجانبه مذاکرات
مذاکرات جدید بین ایران و آمریکا به‌صورت دوجانبه و با میانجی‌گری عمان برگزار می‌شود که به‌دلیل بی‌طرفی این کشور، شانس موفقیت را افزایش داده است. برخلاف برجام که با حضور شش قدرت جهانی و رقابت‌های میان آن‌ها پیچیده شده بود، فقدان بازیگران رقیب در این مذاکرات، احتمال پیشرفت سریع‌تر را تقویت می‌کند. این ساختار همچنین فرصت مداخله مخالفان توافق، مانند اسرائیل، را کاهش می‌دهد.
۲. انگیزه‌های شخصی و راهبردی ترامپ
دونالد ترامپ، با تمرکز بر اهداف کلان مانند پایان دادن به منازعات جهانی و تقویت اقتصاد آمریکا، ایران را به‌عنوان یکی از اولویت‌های ثانویه خود می‌بیند. وی که به دنبال خلق میراثی ماندگار و حتی کسب جایزه صلح نوبل است، از تجربه جنگ‌های پرهزینه خاورمیانه درس گرفته و تمایلی به درگیری نظامی با ایران ندارد. او معتقد است توافقی با ایران می‌تواند به‌عنوان دستاوردی دیپلماتیک، جایگاه وی را در تاریخ آمریکا تثبیت کند.
۳. تغییر موازنه قدرت در کنگره آمریکا
در سال ۱۴۰۴، جمهوری‌خواهان همسو با ترامپ کنترل کنگره و قوه مجریه را در دست دارند و به تبعات خروج از برجام، از جمله پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران، آگاه هستند. در مقابل، دموکرات‌ها که حدود نیمی از کرسی‌های کنگره را در اختیار دارند، احتمالاً از توافق حمایت خواهند کرد. اگرچه قانون بازنگری رفع تحریم‌های ایران (تصویب‌شده در سال ۲۰۲۳) الزاماتی برای تعلیق تحریم‌ها ایجاد کرده، اما تجربه دوران اوباما و اوایل دولت ترامپ نشان می‌دهد تعلیق موقت تحریم‌ها امکان‌پذیر است.
۴. تحولات منطقه‌ای پس از هفتم اکتبر
عملیات هفتم اکتبر ۲۰۲۳ و تحولات بعدی در غزه، لبنان و سوریه، محور مقاومت را تضعیف کرده و موازنه قدرت منطقه‌ای را تغییر داده است. برخلاف دوران برجام که ایران از منابع آزادشده برای تقویت نفوذ منطقه‌ای خود استفاده می‌کرد، اکنون نگرانی اصلی اسرائیل برنامه هسته‌ای و موشکی ایران است. این تغییر اولویت باعث شده اسرائیل، به‌ویژه با مواضع نتانیاهو، از توافقی که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کند، حمایت کند.
۵. مواضع کشورهای عربی خلیج فارس
کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، که در گذشته مخالف سرسخت توافق با ایران بودند، اکنون به دلیل نگرانی‌های مشترک با اسرائیل درباره برنامه هسته‌ای ایران و همچنین تمایل به کاهش تنش‌های منطقه‌ای، موضعی منعطف‌تر اتخاذ کرده‌اند. این تغییر رویکرد، فشارهای خارجی بر مذاکرات را کاهش داده و به موفقیت آن کمک می‌کند.
۶. چالش‌ها و موانع احتمالی
با وجود این عوامل مثبت، نگرانی‌های اسرائیل درباره کاهش حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه پس از توافق و اصرار بر گنجاندن محدودیت‌های موشکی در توافق، می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند. ایران بارها اعلام کرده که برنامه موشکی‌اش غیرقابل مذاکره است، و هرگونه فشار در این زمینه ممکن است به شکست مذاکرات منجر شود.
جمع‌بندی
مذاکرات دوجانبه ایران و ترامپ در سال ۱۴۰۴ به دلیل ماهیت ساده‌تر، انگیزه‌های شخصی ترامپ، حمایت نسبی کنگره، تحولات منطقه‌ای، و مواضع جدید بازیگران کلیدی، از شانس بالایی برای موفقیت سریع برخوردار است. با این حال، مدیریت انتظارات اسرائیل و پرهیز از موضوعات حساس مانند برنامه موشکی ایران، کلید دستیابی به توافقی پایدار خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود این توافق، در صورت تحقق، مؤثرتر و بادوام‌تر از برجام باشد.
همچنین بخوانید: نتیجه دور سوم مذاکرات: با وجود اختلاف در موضوعات کلیدی دیپلماسی ادامه دارد
