بازار سهام امروز سه شنبه ۱۰ دی ۱۴۰۴ اگرچه در روزی سخت با ریزش بیش از ۱۰۲ هزار واحدی شاخص کل مواجه شد، اما نشانههایی از امیدواری در عمق معاملات دیده میشود. ثبت ارزش معاملات حدود ۲۵ هزار میلیارد تومانی نشان داد با وجود فشار فروش گسترده، نگاه بخش قابلتوجهی از فعالان بازار همچنان معطوف به آینده است. این رفتار بازار بیش از هر چیز تحتتأثیر تغییرات اخیر در رأس بانک مرکزی و بازگشت عبدالناصر همتی قرار دارد؛ تغییری که از نگاه بسیاری از سهامداران، حامل پیام تعدیل رویکرد سیاستگذاری پولی است.
تاثیر بازگشت همتی بر بورس چگونه خواهد بود؟
در ماههای گذشته بورس با بهبود نسبی متغیرهایی مانند حجم معاملات، ورود نقدینگی و عبور شاخص از مقاومت ۴ میلیون واحدی همراه شده بود. بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند در صورت نبود شوکهای ناگهانی سیاسی و اقتصادی، بازار میتواند مسیر صعودی منطقی خود را ادامه دهد.
با این حال، مجموعهای از عوامل بیرونی از جمله تشدید نااطمینانیهای سیاسی، نوسانات شدید نرخ ارز، ابهامات بودجهای و تحولات بازارهای جهانی، زمینهساز افت سنگین امروز شد. با وجود این، حجم بالای معاملات این پیام را مخابره کرد که بازار هنوز وارد فاز بیاعتمادی عمیق نشده و این ریزش میتواند ماهیتی مقطعی داشته باشد.
در چنین فضایی، خبر بازگشت همتی به بانک مرکزی بهسرعت در انتظارات بازار بازتاب پیدا کرد. فعالان حرفهای بازار سرمایه معمولاً به اسامی واکنش هیجانی نشان نمیدهند، بلکه تلاش میکنند قواعد جدید بازی را شناسایی کنند. آنچه برای بورس اهمیت دارد، نه شخص، بلکه پیام تغییر در رویکرد سیاست پولی است. بازار سرمایه در سالهای اخیر با ریسک مزمن نااطمینانی سیاستی مواجه بوده؛ از تصمیمات متغیر ارزی گرفته تا ابهام در نرخ بهره و نبود روایت منسجم از سوی سیاستگذار پولی، عواملی که مستقیماً بر رفتار سرمایهگذاران اثر گذاشتهاند.
۳ مسیر اثرگذاری بانک مرکزی بر بورس
اثرگذاری بانک مرکزی بر بورس از سه مسیر اصلی انجام میشود. نخست، نرخ بهره است. بازار منتظر است ببیند آیا تیم جدید بانک مرکزی به سمت انضباط پولی واقعی حرکت خواهد کرد یا خیر؛ یعنی کنترل اضافهبرداشت بانکها، شفافسازی بازار پول و استفاده مؤثر از نرخ بهره بهعنوان ابزار سیاستگذاری. هرگونه تغییر معنادار در این حوزه، اثر مستقیم و فوری بر ارزشگذاری سهام خواهد داشت.
مسیر دوم، سیاست ارزی است. بورس الزاماً به دنبال افزایش مقطعی نرخ ارز نیست، بلکه بیش از هر چیز ثبات و پایداری سیاست ارزی را مطالبه میکند. بخش عمده ارزش بازار سرمایه به شرکتهای کامودیتیمحور وابسته است و تجربه نشان داده سرکوب دستوری نرخ ارز در نهایت به فشرده شدن بازار و جهشهای ناگهانی منجر میشود؛ جهشهایی که هم به بازار ارز و هم به بورس آسیب میزنند. حرکت به سمت تکنرخی شدن ارز یا دستکم کاهش شکاف نرخها و شفاف شدن فرآیند عرضه و تقاضا، برای بورس اهمیت بیشتری نسبت به رشد کوتاهمدت دلار دارد.
سومین کانال اثرگذاری، نقدینگی است. حجم بالای تزریق پول در ماههای اخیر ابتدا اثر خود را در بازار ارز و داراییهای موازی نشان داد، اما بورس امروز به مرحلهای از بلوغ رسیده که تفاوت میان پول داغ و نقدینگی پایدار را تشخیص میدهد. نقدینگی سفتهبازانه بهسرعت وارد و خارج میشود، اما سرمایهای که با هدف تولید و سرمایهگذاری وارد بازار شود، میتواند پایهای برای ثبات بلندمدت بورس باشد.
سابقه و ذهنیت رئیس بانک مرکزی نیز برای بازار سرمایه اهمیت بالایی دارد. همتی بهعنوان یک مدیر تکنوکرات شناخته میشود که با ساختارهای بزرگ اقتصادی آشناست و از تصمیمات پرهزینه هراس ندارد. تجربه او در بانک مرکزی، بیمه مرکزی و وزارت اقتصاد نشان میدهد در مقاطع افزایش انتظارات تورمی، ترجیح داده مداخله مستقیم داشته باشد و کنترل را در دست بگیرد. این ویژگی میتواند هم فرصت ایجاد ثبات و هم ریسک تصمیمات سریع و ضربتی را به همراه داشته باشد.
هرچند انتظار نمیرود بانک مرکزی در شرایط فعلی، بورس را در اولویت نخست خود قرار دهد و تمرکز کوتاهمدت سیاستها احتمالاً بر مدیریت بازار ارز باشد، اما همین تغییر رویکرد و ارسال پیام انضباط پولی میتواند به کاهش نااطمینانی و بهبود فضای تصمیمگیری کمک کند. مجموعه این عوامل باعث شده مفهوم «مدیر کتدرآورده» بار دیگر در ذهن فعالان بازار زنده شود؛ مدیری که وارد میدان میشود و مسئولیت تصمیمها را میپذیرد.
در مجموع، اگرچه بورس روزی منفی و پرنوسان را پشت سر گذاشت، اما ترکیب رفتار معاملات و انتظارات شکلگرفته نسبت به تغییر سیاستهای پولی نشان میدهد امید به آینده بازار سرمایه هنوز زنده است و میتوان با احتیاط، نسبت به روزهای پیشرو خوشبینتر از گذشته بود.
