افزایش چشمگیر رشد قیمت سهام در بازار بورس باعث شده بحث وجود حباب در بازار بورس در میان تحلیلگران و فعالان بازار بورس مطرح شود. ولی آیا بورس ایران حباب دارد؟ قبل از اینکه پاسخ این سوال را بدهیم ببینیم معنی حباب در بورس چیست و ترکیدن حباب در بورس که عده ای نگران آن هستند و از ترس آن اقدام به فروش هیجانی سهام خود می کنند به چه معناست؟ با ما همراه باشید.

منظور از حباب در بورس چیست؟

مفهوم حباب در اقتصاد کاربرد زیادی دارد و به خصوص در بازار سرمایه کلمه حباب را بسیار می شنویم. حباب در اقتصاد به هر اختلاف قیمت بین قیمت واقعی و قیمت مبادله ای گفته می شود به عنوان مثال قیمت خودرو در کارخانه ۵۰ میلیون تومان و در بازار آزاد ۶۰ میلیون تومان می باشد. به این اختلاف قیمتی حباب می گویند.

اگر کمی به معنای کلمه حباب دقت کنیم می توانیم حدس بزنیم که منظور از حباب در بورس چیست؟ حباب پس از یک رشد ناگهانی سرانجام با کوچکترین ضربه ای می شکند و ساختار آن از بین می رود. حباب در بورس به فاصله ایجاد شده بین ارزش ذاتی سهام و قیمت مبادله ای آن است.

همچنین بخوانید: چرا بین ارزش ذاتی و قیمت مبادله ای سهم اختلاف وجود دارد؟

حباب در بورس یعنی چه؟ مفهوم ترکیدن حباب در بازار بورس را می توان به این شکل تفسیر کرد: سقوط و ریزش سهم بعد از یک روند صعودی. اما موضوع به همین سادگی نیست برای اینکه بیشتر با اصطلاح حباب در بورس آشنا شوید با ما در ادامه مطلب همراه باشید.

تعریف حباب در فرهنگ لغت اقتصادی پالگریو:

“افزایش سریع قیمت یک دارایی یا یک دسته از دارایی ها به صورت مستمر که با یک افزایش اولیه شروع شده و انتظار افزایش بیشتری را برای خریداران جدید مخصوصاً بورس بازانی که به جای ظرفیت سودسازی دارایی تمایل بیشتری به خرید و فروش سهام دارند، ایجاد می کند.”

در تعریف مفهوم حباب در بورس به این نکته توجه داشته باشید که وقتی صحبت از حباب در بورس (price bubble) می شود منظور این است که در حال حاضر سهم مورد نظر ما در بورس از قیمت بالایی برخوردار است و ما انتظار افزایش قیمت بیشتر از آن را داریم اما در واقعیت این امر اتفاق نمی افتد به عبارتی حباب در بورس عبارت است از افزایش ناگهانی و بیشتر از حد انتظار قیمت سهام و سپس کاهش ناگهانی و شکستن فضای قیمتی ایجاد شده آن.

حباب در بورس چگونه شکل می گیرد؟

عوامل مختلفی می تواند باعث شکل گیری حباب در بازار بورس شود اما عمده ترین دلیل شکل گیری حباب در بازار بورس حرکت جمعی عده زیادی از سرمایه گذاران بازار بورس برای خرید یا فروش سهام می باشد که می تواند باعث تغییر قیمت ناگهانی و غیرطبیعی یک سهم بدون هیچ توجیه اقتصادی شوند. علت این امر می تواند این باشد که سرمایه گذاران احساس می کنند عوامل مؤثر بر حفظ قیمت سهم در حال از بین رفتن هستند و در آینده نزدیک سهم مورد نظر دچار ریزش می شود.

وجود حباب در بازار بورس و یا به عبارتی حاکم شدن شرایطی که باعث بوجود آمدن حباب می شود تبعات منفی برای بازار سرمایه دارد و نتیجه آن این است که قیمت سهم بر اساس پیش بینی قیمت آن در آینده تعیین می شود نه بر اساس میزان عرضه و تقاضا و بازده واقعی قیمت آن ها! و این موضوع باعث ایجاد سردرگمی در تشخیص و تفکیک شرکت های ضعیف از شرکت های قوی و همچنین ارزشگذاری غلط شرکت های بورسی خواهد شد.

یکی دیگر از عوامل تشکیل حباب در بازار بورس این است که برخی سرمایه گذاران اقدام به خرید یک سهم در قیمت بالا می کنند و انتظار دارند قسمت این سهم در آینده نیز افزایش پیدا کند و بتوانند آن را با قیمت بالاتر به دیگران بفروشند.

اگر قیمت مبادله ای یک سهم بیشتر از قیمت ذاتی آن باشد به آن حباب مثبت می گویند. دلایل بوجود آمدن حباب مثبت موارد زیر است:

• احتمال رونق بازار و افزایش قیمت وجود دارد
• بازار در حال جذب سرمایه است
• با کمبود کالا مواجه هستیم

همچنین اگر قیمت مبادله ای یک سهم از ارزش ذاتی آن کمتر باشد اصطلاحا گفته می شود حباب منفی شکل گرفته است. عوامل زیر باعث شکل گیری حباب منفی در بازار سهام می شود:

• انتظار داریم قیمت ها در بازار سرمایه کاهش پیدا کنند.
• بازار سرمایه در حال از دست دادن جذابیت خود است
• عرضه بر تقاضا پیشی گرفته است

ترکیدن حباب بورس یعنی چه؟

گاهی می شنویم که حباب بازار بورس در حال ترکیدن است یا عبارات اینچنینی، اما ببینیم ترکیدن حباب بورس به چه معنی است؟ در واقع زمانی که شاخص بورس به طور ناگهانی کاهش پیدا می کند اصطلاحا گفته می شود حباب بورس در حال ترکیدن است. اما این اتفاق زمانی می افتد که سهام موجود در بازار بورس دارای حباب باشد به این معنی که قیمت آن در اثر عوامل روانی و غیرواقعی و رفتار هیجانی سهامداران افزایش قیمت پیدا کرده باشد و به همین ترتیب با کوچکترین خبر منفی این حباب می ترکد.

گاهی بازار حبابی نیست و سهام موجود در بازار در محدوده ارزش ذاتی خود و یا پایین تر از آن مبادله می شوند اما برخی با شایعه سازی پیرامون وجود حباب در بازار باعث ایجاد جو روانی منفی به خصوص در میان افراد نا آشنا به بروس می شوند که در نهایت می تواند باعث ریزش بازار بورس شود که عده ای می گویند حباب بورس ترکیده است در صورتی که علت ریزش ترکیدن حباب بورس نبوده بلکه اخبار غلط باعث رفتار هیجانی شده است.

در تشکیل حباب بیشترین سهم را تازه واردان بورس دارند زیرا دانش کافی در زمینه نحوه صحیح خرید و فروش در بازار سرمایه را ندارند و با خرید و فروش اشتباه باعث تشکل حباب در بورس می شوند. بنابراین توصیه می شود افراد تازه وارد اقدام به خرید عرضه های اولیه کنند و دارایی های باارزش خود را برای ورود به بازار سرمایه نفروشند و در صورتی که قصد سرمایه گذاری در بورس با مبالغ بالا دارند از طریق شرکت های سبدگردان اقدام کنند و  مدیریت دارایی های خود را به افراد متخصص بسپارند.

آیا بورس ایران حباب دارد؟

آیا رشد ۹۲ درصدی شاخص کل بورس در روزهای آغازین سال ۹۹ به معنی وجود حباب در بازار سرمایه است؟ دو نظریه در پاسخ به این سوال وجود دارد عده ای معتقدند بازار بورس ایران حباب دارد و این حباب قیمتی ناشی از فشار تحریم ها، ویروس کرونا، اوضاع نامناسب اقتصادجهانی و … می دانند.

گروه دیگر معتقدند بورس ایران حباب ندارد و دلیل افزایش رشد شاخص بورس عواملی مانند وضعیت نامناسب بازار های موازی با بورس مانند بازار ارز و طلا، کاهش نرخ بهره بانکی، حمایت دولت از بازار بورس، استقبال مردم از بورس به دلیل افزایش آگاهی و … می دانند و معتقدند بازار بورس ایران حباب قیمتی ندارد و به این شکل نیست که عاملی باعث ترکیدن حباب بازار بورس شود و شاخص کل دچار ریزش ناگهانی شود. این عده معتقدند بازار بورس همچنان محل امنی برای سرمایه گذاری است و بسیاری از قیمت ها هنوز با قیمت اصلی خود فاصله دارند.

برای جلوگیری از تشکیل جو حبابی در بازار بورس چه کنیم؟

آگاهی بخشی و آموزش افراد تازه وارد به بورس راهی مؤثر برای جلوگیری از تشکیل حباب در بورس است. کشورهای پیشرفته اجازه سرمایه گذاری به تازه واردان بورسی را نمی دهند مگر در صورتی که آموزش های لازم در این زمینه را ببینند.

مکانیزم فروش استقراضی نیز راه حل دیگری برای جلوگیری از ریزش ناگهانی بورس و تشکیل حباب است که باعث افزایش عمق بازار و شناسایی سهام حبابی می شود.

همچنین بخوانید: برای اینکه در بورس گرفتار حباب نشویم چه کنیم؟