دهک‌بندی درآمدی خانوارها، که مبنای تخصیص یارانه‌ها در ایران است، به‌صورت دوره‌ای توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌روزرسانی میشود. این فرآیند برای افزایش شفافیت و دقت در توزیع یارانه‌ها انجام میشود. اما سؤال اصلی این است: دهک‌بندی هر چند ماه یک‌بار تغییر میکند و این تغییرات چه تأثیری بر خانوارها دارد؟
دهک بندی هر چند وقت انجام میشود
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، اخیراً اعلام کرد که بر اساس قانون، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است سالانه دو بار دهک‌بندی و صدک‌بندی درآمدی خانوارها را بازنگری کند. این به‌روزرسانی‌ها معمولاً هر شش ماه یک‌بار انجام میشود تا تغییرات درآمدی خانوارها، وضعیت اقتصادی و معیارهای جدید به درستی در نظر گرفته شود. این فرآیند به دولت کمک میکند تا یارانه‌ها را به گروه‌های هدفمند و نیازمند تخصیص دهد.
بر اساس آخرین آمار ارائه‌شده توسط سازمان برنامه و بودجه، در جدیدترین بازنگری، ۱۸۰ هزار خانوار از دهک دهم (دهک با بالاترین درآمد) خارج شده و یک میلیون و ۴۶۰ هزار خانوار به این دهک اضافه شده‌اند. این جابجایی گسترده نشان‌دهنده پویایی در شناسایی وضعیت درآمدی خانوارها و تلاش برای بهبود توزیع منابع است.
چرا دهک‌بندی تغییر میکند؟
تغییرات دهک‌بندی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- تغییرات درآمدی خانوارها: افزایش یا کاهش درآمد، تغییر شغل یا وضعیت اشتغال می‌تواند جایگاه خانوار را در دهک‌ها جابجا کند.
- تورم و هزینه‌های زندگی: با توجه به نرخ تورم بالا، به‌ویژه در کالاهای اساسی، معیارهای درآمدی برای دهک‌بندی به‌روزرسانی میشود.
- داده‌های جدید: اطلاعات به‌روز از سازمان‌هایی مانند تأمین اجتماعی و ثبت احوال به بهبود دقت دهک‌بندی کمک میکند.
این بازنگری‌ها به دولت امکان می‌دهد تا از تخصیص یارانه به خانوارهای غیرنیازمند جلوگیری کرده و منابع را به سمت اقشار کم‌درآمد هدایت کند.
تأثیر تغییرات دهک‌بندی بر خانوارها
تغییر در دهک‌بندی می‌تواند تأثیرات مستقیمی بر وضعیت معیشتی خانوارها داشته باشد. برای مثال:
- خروج از دهک‌های بالا: خانوارهایی که از دهک دهم خارج می‌شوند، ممکن است دوباره مشمول دریافت یارانه شوند.
- ورود به دهک‌های بالا: خانوارهایی که به دهک دهم وارد می‌شوند، ممکن است یارانه خود را از دست بدهند، که این موضوع می‌تواند برای برخی چالش‌برانگیز باشد.
به گفته مهاجرانی، شفافیت در این فرآیند از اولویت‌های دولت است و سامانه‌هایی برای ثبت اعتراضات خانوارها به تغییرات دهک‌بندی در نظر گرفته شده است. این سامانه‌ها به افراد امکان می‌دهند تا در صورت بروز خطا در محاسبات، اعتراض خود را ثبت کرده و وضعیتشان بازنگری شود.
چگونه از تغییرات دهک‌بندی مطلع شویم؟
خانوارها می‌توانند با مراجعه به سامانه حمایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (https://hemayat.mcls.gov.ir/) از وضعیت دهک‌بندی خود مطلع شوند. این سامانه امکان استعلام دهک درآمدی و ثبت اعتراض را فراهم کرده است. همچنین، اطلاع‌رسانی‌های رسمی از طریق رسانه‌ها و پورتال‌های دولتی انجام میشود.
اهمیت به‌روزرسانی منظم دهک‌بندی
کارشناسان معتقدند که بازنگری دوره‌ای دهک‌بندی‌ها برای حفظ عدالت در توزیع یارانه‌ها ضروری است. با توجه به تغییرات اقتصادی، به‌ویژه نرخ تورم و نوسانات درآمدی، به‌روزرسانی هر شش ماه یک‌بار می‌تواند به شناسایی دقیق‌تر خانوارهای نیازمند کمک کند. با این حال، برخی کارشناسان تأکید دارند که باید سازوکارهای دقیق‌تری برای جلوگیری از خطاهای محاسباتی و اطلاع‌رسانی شفاف‌تر به خانوارها ایجاد شود.
در پایان، به‌روزرسانی منظم دهک‌بندی‌ها گامی در جهت بهبود نظام یارانه‌ای کشور است، اما موفقیت آن به دقت در اجرا، شفافیت و پاسخگویی به اعتراضات خانوارها بستگی دارد.
همچنین بخوانید: چگونه دهک خود را کم کنیم
