قادر معصومی خانقاه، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس، اعلام کرد که موضوع بازنگری در دامنه نوسان معاملات و سایر ریزساختارهای بازار سرمایه در سال ۱۴۰۳ مطرح بود، اما به‌دلیل محدودیت زمانی، فرصت بررسی کامل آن فراهم نشد. با این حال، جمع‌بندی‌ها نشان می‌دهد که اصلاحات باید به‌صورت یکپارچه و اساسی انجام شود.
وی درباره امکان اجرای دامنه نوسان پویا افزود: پیش‌نیاز اجرای این طرح، بررسی ظرفیت فنی شرکت مدیریت فناوری بورس و دیگر نهادهای زیرساختی است. در صورت فراهم بودن شرایط فنی، حرکت به‌سوی پیاده‌سازی دامنه نوسان پویا امکان‌پذیر خواهد بود.
اما منظور از دامنه نوسان پویا چیست و ساز و کار آن چگونه است؟
بازار سرمایه به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین ارکان اقتصادی هر کشور، نیازمند ساختاری پویا، هوشمند و در عین حال کنترل‌شده است. یکی از ابزارهایی که برای کنترل رفتارهای هیجانی و نوسانات شدید قیمت در بورس به‌کار می‌رود، «دامنه نوسان» است. در سال‌های اخیر، ایده‌ی دامنه نوسان پویا به‌عنوان جایگزینی هوشمند برای دامنه نوسان سنتی مطرح شده و در بسیاری از بورس‌های جهان نیز اجرایی شده است. اما این دامنه نوسان پویا دقیقاً چیست و چگونه عمل می‌کند؟
دامنه نوسان چیست؟
دامنه نوسان بورس به بازه‌ای گفته می‌شود که در آن قیمت یک سهم در طول یک روز معاملاتی مجاز به نوسان است. به‌طور مثال، اگر دامنه نوسان ۵ درصد باشد و قیمت پایانی روز گذشته سهم ۱۰۰۰ تومان باشد، قیمت امروز آن تنها می‌تواند بین ۹۵۰ تا ۱۰۵۰ تومان نوسان کند. این ابزار برای جلوگیری از رفتارهای هیجانی، صف‌های خرید و فروش غیرمنطقی و ایجاد ثبات نسبی در بازار طراحی شده است.
دامنه نوسان پویا چیست؟
دامنه نوسان پویا (Dynamic Price Limit) نوعی مدل پیشرفته‌تر از دامنه نوسان ثابت است. در این مدل، به جای آنکه یک عدد ثابت به‌عنوان سقف و کف نوسان قیمت تعیین شود، دامنه مجاز حرکت قیمت به‌صورت لحظه‌ای و متناسب با شرایط بازار، حجم معاملات و رفتار سفارش‌ها تغییر می‌کند.
به بیان ساده‌تر، در دامنه نوسان پویا، قیمت سهم اجازه دارد تا یک محدوده خاص به بالا یا پایین حرکت کند، اما این محدوده بر اساس قیمت لحظه‌ای معاملات و پارامترهای فنی بازار تنظیم می‌شود، نه فقط قیمت پایانی روز قبل.
مزایای دامنه نوسان پویا در بورس
| مزیت | توضیح |
|---|---|
| کاهش رفتارهای هیجانی | با جلوگیری از ایجاد صف‌های سنگین خرید و فروش، تصمیم‌گیری منطقی‌تر می‌شود. |
| افزایش نقدشوندگی بازار | محدودیت‌های غیرمنطقی حذف می‌شوند و خریداران و فروشندگان آزادی عمل بیشتری دارند. |
| انعکاس بهتر عرضه و تقاضا | قیمت‌ها بهتر و سریع‌تر به اطلاعات و اخبار بازار واکنش نشان می‌دهند. |
| تطبیق با استانداردهای جهانی | بسیاری از بورس‌های پیشرفته جهان از مدل دامنه پویا استفاده می‌کنند. |
چالش‌ها و الزامات اجرای دامنه نوسان پویا در ایران
اجرای موفق دامنه نوسان پویا در بورس ایران نیازمند فراهم شدن برخی زیرساخت‌ها و الزامات است:
- آمادگی فنی سامانه معاملات
- آموزش و آگاهی‌رسانی به فعالان بازار
- شفافیت در نحوه محاسبه و اجرای دامنه پویا
- کنترل نوسانات شدید ناشی از شایعات یا اخبار ناگهانی
سازمان بورس اعلام کرده که در سال ۱۴۰۴، بررسی و امکان‌سنجی اجرای این مدل به‌صورت جدی در دستور کار قرار خواهد گرفت. البته پیش از اجرای سراسری، ممکن است در نمادهای محدود یا بازارهای خاص به‌صورت آزمایشی استفاده شود.
جمع‌بندی
دامنه نوسان پویا یکی از ابزارهای نوین در مدیریت بازار سرمایه است که می‌تواند به شکل مؤثری از ایجاد هیجانات کاذب جلوگیری کرده و روند قیمت‌گذاری سهام را واقعی‌تر کند. با فراهم شدن زیرساخت‌های لازم و تدوین مقررات شفاف، اجرای این مدل در بورس ایران می‌تواند گام مهمی در راستای توسعه بازار و هماهنگی با استانداردهای جهانی باشد.
همچنین بخوانید: اگر در معاملات بورسی دامنه نوسان وجود نداشته باشد چه می شود؟
