سازمان بورس و اوراق بهادار تصمیم مهمی را اعلام کرد که میتواند به تحولی بزرگ در ساختار بازار سهام و فرابورس ایران منجر شود. طبق اطلاعیه رسمی این سازمان، از اول دیماه ۱۴۰۴، حجم مبنا برای تمامی نمادهای بورسی و فرابورسی به یک سهم کاهش مییابد. این تغییر به معنای حذف کامل محدودیت حجم مبنا است که در طول سالها بهعنوان ابزاری برای کنترل نوسانات قیمتها و جلوگیری از دستکاری در بازار به کار گرفته میشد.
حذف حجم مبنا به چه معناست؟
حجم مبنا حداقل تعداد سهامی است که باید در یک روز معاملاتی خرید و فروش شود تا قیمت آن نماد تغییر کند. این محدودیت برای کنترل نوسانات شدید و جلوگیری از دستکاری بازار در نظر گرفته شده بود. به عبارت دیگر، اگر حجم معامله یک سهم به مقدار مشخصی نرسد، قیمت آن سهام تغییر نمیکند.
حذف حجم مبنا به این معنی است که دیگر هیچ محدودیتی برای تعداد معاملات لازم جهت تغییر قیمت سهام وجود ندارد. با این تغییر، قیمت سهام میتواند به سرعت و بر اساس عرضه و تقاضای واقعی بازار تغییر کند، که موجب افزایش نقدشوندگی، کاهش صفهای خرید و فروش، و بهبود سرعت کشف قیمتها میشود. این تصمیم به بازار کمک میکند تا شفافتر و کارآمدتر عمل کند.
حذف حجم مبنا؛ محدودیتی که پس از ۲۲ سال کنار میرود
حجم مبنا برای اولینبار در حدود ۲۲ سال پیش، در زمان مدیریت حسین عبدهتبریزی بهعنوان دبیرکل بورس، با هدف کاهش نوسانات شدید قیمتها و جلوگیری از معاملات صوری معرفی شد. با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقد بودند این محدودیت بهجای کمک به کارآمدی بازار، باعث ایجاد صفهای خرید و فروش طولانی، قفل شدن نمادها و کند شدن روند کشف قیمتها شد.
حالا با تصمیم جدید، که حجم مبنا را به یک سهم کاهش میدهد، عملاً این محدودیت از معاملات حذف میشود و قیمت پایانی سهام میتواند بدون تأثیر این محدودیت، به قیمت تعادلی بازار نزدیکتر شود.
تاثیر حذف حجم مبنا در بورس
حذف حجم مبنا میتواند چند اثر مهم و مثبت در پی داشته باشد:
حذف حجم مبنا از بورس میتواند به تسریع روند کشف قیمت و افزایش نقدشوندگی منجر شود، که در نتیجه کاهش صفهای خرید و فروش را به همراه خواهد داشت.
فرهنگ حسینی، کارشناس بازار سرمایه، در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان توضیح داد که حجم مبنا که برای کنترل نوسانات بازار در ۲۲ سال پیش وضع شده بود، در عمل موجب قفل شدن قیمتها و کاهش کارایی بازار شده است. حذف این محدودیت، مشابه بسیاری از بورسهای معتبر جهان که بدون حجم مبنا فعالیت میکنند، گامی به سوی همراستایی بازار ایران با استانداردهای جهانی است.
حسینی اشاره کرد که حذف حجم مبنا علاوه بر افزایش تحرک معاملات و کاهش صفها، موجب میشود که قیمتها سریعتر به تعادل برسند و اطلاعات جدید بدون وقفه در قیمت سهام منعکس شوند. این تصمیم همچنین به نمادهای کوچک که به دلیل حجم مبنا دچار ریسک عدم نقدشوندگی بودند، فرصتی برای رشد میدهد. علاوه بر این، حذف حجم مبنا باعث میشود مفهوم قیمت پایانی به کارایی خود بازگشته و از میانگین قیمتهای معاملاتی فاصله نگیرد. حسینی همچنین افزود که افزایش دامنه نوسان میتواند تکمیلکننده حذف حجم مبنا در تعادلبخشی به بازار باشد.
مزایای حذف حجم مبنا در بورس
| مزایا | توضیحات |
|---|---|
| افزایش نقدشوندگی | خرید و فروش راحتتر و سریعتر انجام میشود. |
| کاهش صفهای خرید و فروش | صفهای طولانی کاهش مییابند و معاملات سریعتر انجام میشود. |
| سرعت بیشتر در کشف قیمت | قیمتها سریعتر به تعادل میرسند. |
| انعکاس سریعتر اطلاعات جدید در قیمتها | اطلاعات بهروزرسانی شده سریعتر در قیمتها منعکس میشود. |
| رشد نمادهای کوچک | نمادهای کوچک با حذف حجم مبنا اقبال بیشتری پیدا میکنند. |
| کاهش دستکاری قیمتها | تأثیر سرمایهگذاران خرد بر قیمتها بیشتر شده و دستکاری کاهش مییابد. |
| بهبود مفهوم قیمت پایانی | قیمت پایانی به روند واقعی قیمتها نزدیکتر میشود. |
| همراستایی با بورسهای معتبر جهانی | بازار ایران به استانداردهای جهانی نزدیکتر میشود. |
معایب حذف حجم مبنا در بورس
| معایب | توضیحات |
|---|---|
| افزایش نوسانات قیمتی | بدون محدودیت حجم مبنا، ممکن است نوسانات قیمتی شدیدتر و غیرمنتظرهتر شوند. |
| افزایش ریسک معاملات کوتاهمدت | در شرایط نوسانات بالا، ریسک سرمایهگذاری کوتاهمدت افزایش مییابد. |
| کاهش کنترل بازار | بدون محدودیت، ممکن است بازار تحت تاثیر نوسانات غیرقابل کنترل قرار گیرد. |
| احتمال دستکاری بیشتر توسط بازیگران بزرگ | بازیگران بزرگ ممکن است تاثیر بیشتری بر قیمتها بگذارند، زیرا محدودیتی برای تغییرات قیمت نیست. |
| نوسانات بالا در نمادهای کوچک | نمادهای کوچک ممکن است دچار نوسانات شدید و غیرمنطقی شوند. |
| کاهش شفافیت برای سرمایهگذاران خرد | حذف حجم مبنا ممکن است منجر به عدم شفافیت در برخی معاملات گردد و سرمایهگذاران خرد آسیب ببینند. |
| کاهش تحلیلپذیری | حذف حجم مبنا میتواند تحلیل بازار را پیچیدهتر کند و موجب سردرگمی سرمایهگذاران شود. |
| نیاز به نظارت بیشتر | نیاز به نظارت قویتر بر بازار جهت جلوگیری از سوءاستفادههای احتمالی و نوسانات شدید بیشتر میشود. |
نکات تکمیلی درباره حذف حجم مبنا از بورس
- قیمت پایانی و حجم مبنا: با حجم مبنای یک سهم، قیمت پایانی دقیقاً معادل آخرین قیمت معامله خواهد بود.
- نزدیک شدن به استانداردهای بینالمللی: این تغییر رفتار بازار را به بورسهای بینالمللی نزدیکتر میکند که در آنها حجم مبنا وجود ندارد.
- اهمیت دامنه نوسان: پس از این تغییر، نظارت بر دامنه نوسان و معاملات مشکوک اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد.
- مدیریت ریسک: سهامداران، بهویژه نوسانگیران، باید مدیریت ریسک و حد ضرر را جدیتر بگیرند.
در نهایت، حذف حجم مبنا بعد از بیش از دو دهه یکی از مهمترین اصلاحات ساختاری بازار سرمایه است که میتواند با نظارت مؤثر و شفافیت اطلاعات، به کارآمدتر شدن معاملات و بازگشت اعتماد به بورس کمک کند.
