در حالی که چهار روز از حمله مستقیم اسرائیل به خاک ایران می‌گذرد، شایعاتی درباره خروج ایران از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) در برخی رسانه‌ها منتشر شد. این خبر که مدعی رأی مثبت مجلس شورای اسلامی به خروج از NPT بود، به‌سرعت توسط فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی، تکذیب شد.
فضاسازی رسانه‌ای در شرایط بحرانی
انتشار و تکذیب این خبر در شرایط حساس کنونی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در روزهای اخیر، برخی چهره‌ها و رسانه‌های رادیکال، از جمله حمید رسایی و روزنامه کیهان، با فضاسازی‌هایی خواستار اتخاذ تصمیمات بنیادین مانند خروج از NPT شده‌اند. این در حالی است که مذاکرات هسته‌ای به بن‌بست رسیده، حملات نظامی اسرائیل به زیرساخت‌های ایران ادامه دارد و سیگنال‌های دیپلماتیک نادیده گرفته شده است.
اهمیت خروج از NPT
حمله اخیر اسرائیل به ایران، که از نظر مقامات ایرانی با حمایت ضمنی آمریکا انجام شد و واکنش جدی بین‌المللی در پی نداشت، از سوی برخی به‌عنوان پایان «صبر راهبردی» تهران تلقی شده است. در این شرایط، مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان بی‌نتیجه مانده و قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران، چشم‌انداز دیپلماسی را تیره‌تر کرده است. این عوامل زمینه‌ساز بحث‌هایی درباره خروج احتمالی ایران از NPT شده است.
NPT چیست؟
معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) یک توافق بین‌المللی است که بر سه اصل استوار است:
- کشورهای عضو متعهد می‌شوند از دستیابی به سلاح هسته‌ای خودداری کنند.
- کشورهای دارای سلاح هسته‌ای به خلع سلاح تدریجی متعهد می‌شوند.
- کشورها حق استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را دارند.
ایران از دهه ۷۰ میلادی به این معاهده پیوسته و فعالیت‌های هسته‌ای خود را تحت نظارت آژانس انجام داده است. خروج از این معاهده می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای سیاست خارجی ایران و امنیت منطقه‌ای داشته باشد.
سناریوهای پیش روی ایران در صورت خروج از NPT
در صورت اتخاذ تصمیم خروج از NPT، سه مسیر محتمل پیش روی ایران قرار دارد:
- فعالیت هسته‌ای بدون محدودیت: ایران می‌تواند محدودیت‌های فنی را کنار گذاشته، سطح غنی‌سازی را افزایش دهد و همکاری با آژانس را متوقف کند. این سناریو می‌تواند به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت منجر شود.
- فشار برای مذاکره مجدد: خروج از NPT می‌تواند به‌عنوان اهرمی برای وادارکردن طرف‌های مقابل به بازگشت به میز مذاکره با شرایط جدید استفاده شود. در صورت توقف تنش‌های نظامی، امکان بازگشت گام‌به‌گام به دیپلماسی وجود دارد.
- تشدید تنش‌ها: ادامه حملات یا دخالت مستقیم آمریکا ممکن است خروج از NPT را به نشانه‌ای از آمادگی برای فاز جدیدی از تقابل، حتی در حد گمانه‌زنی درباره ساخت سلاح هسته‌ای، تبدیل کند. با این حال، ایران همواره چنین قصدی را رد کرده است.
چرخش استراتژیک یا تاکتیک موقت؟
هرچند خبر خروج از NPT تکذیب شده، اما طرح چنین موضوعی نشانه‌ای از بحث‌های جدی در محافل سیاسی ایران است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، اخیراً در گفت‌وگو با پرس‌تی‌وی تأکید کرد: «پاسخ ایران به تجاوز قاطع است، اما در صورت توقف حملات، مسیر دیپلماسی باز است.» این اظهارات نشان‌دهنده تردید ایران برای حرکت به سمت سناریوهای رادیکال است. با این حال، خروج احتمالی از NPT می‌تواند یکی از مهم‌ترین چرخش‌های استراتژیک ایران در دهه‌های اخیر باشد، پرسشی که همچنان بی‌پاسخ مانده این است: آیا این تصمیم مقدمه‌ای برای پایان دیپلماسی است یا صرفاً تاکتیکی برای فشار بر طرف‌های مقابل؟
منبع: رویداد۲۴
