سازمان بورس و اوراق بهادار در حال بررسی طرحی است که میتواند نظم جدیدی در چرخه مالی بازار سرمایه ایجاد کند: کاهش
زمان تسویه معاملات از دو روز کاری (T+2) به یک روز کاری (T+1).
این موضوع فعلاً در مرحلهی جمعآوری دیدگاهها و همفکری میان ارکان بازار است، اما کارشناسان معتقدند اجرای آن میتواند تأثیرات چشمگیری در افزایش کارایی و کاهش ریسکهای بازار داشته باشد.
هدف از طرح تسویه یکروزه در بورس
مدیر نظارت بر بورسها و بازارهای سازمان بورس اعلام کرده است که هدف این بازنگری، ارتقای شفافیت، کنترل جریان وجوه بین کارگزاریها و بهبود انضباط مالی است. شرکت سپردهگذاری مرکزی و سایر ارکان نیز بررسیهای فنی و عملیاتی لازم را آغاز کردهاند تا زیرساختهای لازم برای اجرای طرح فراهم شود.
مزایای اجرای T+1 برای بازار سرمایه ایران
کارشناسان بازار سهام اجرای تسویه یکروزه را گامی مهم در راستای مدرنسازی و افزایش کارایی بازار سرمایه میدانند. مهمترین مزایای این طرح عبارتاند از:
- کاهش ریسک تسویه: با کوتاهتر شدن زمان بین معامله و تسویه، احتمال بروز مشکلاتی مانند عدم پرداخت وجه یا تحویل سهام کاهش مییابد.
- افزایش سرعت گردش نقدینگی: سرمایهگذاران سریعتر به وجوه حاصل از فروش سهام دسترسی خواهند داشت و خریداران زودتر مالک رسمی اوراق میشوند.
- بهبود انضباط مالی در نهادهای واسط: اجرای این طرح موجب ارتقای فرآیندهای نظارت، تطبیق معاملات و تسویه در کارگزاریها میشود.
- تقویت اعتماد عمومی: سرعت و شفافیت بیشتر در تسویه میتواند اعتماد سرمایهگذاران خرد و کلان را افزایش دهد.
- همسویی با استانداردهای جهانی: همگامسازی با بازارهای پیشرفتهای که به T+1 مهاجرت کردهاند، زمینه جذب سرمایهگذاران خارجی را نیز فراهم میکند.
چالشها و الزامات اجرای طرح تسویه یک روزه در بورس
با وجود مزایا، اجرای تسویه یکروزه نیازمند آمادگی کامل زیرساختی و هماهنگی ارکان مختلف بازار است. از جمله چالشهای مطرحشده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- لزوم ارتقای سیستمهای فنی، بانکی و پرداختی
- پیچیدگی در معاملات بینالمللی و تفاوت زمانی با سایر بازارها
- نیاز به آموزش سرمایهگذاران و کارگزاریها برای تطبیق با فرایند جدید
- افزایش احتمالی خطا در دوره انتقال به دلیل فشردگی زمان تسویه
- هزینههای اولیه ارتقای فناوری و آموزش نیروها
تجربه جهانی بازارها
حرکت جهانی به سمت تسویه یکروزه شتاب گرفته است.
- آمریکا از ۲۸ مه ۲۰۲۴ به T+1 مهاجرت کرد.
- کانادا، مکزیک و آرژانتین نیز یک روز زودتر از آن تاریخ این سازوکار را اجرایی کردند.
- هند از سال ۲۰۲۳ با موفقیت T+1 را پیادهسازی کرده است.
- در اروپا و بریتانیا نیز برنامه انتقال تا سال ۲۰۲۷ در دست اقدام است.
این روند جهانی نشان میدهد ایران نیز با اجرای این طرح میتواند در مسیر همگرایی با بازارهای بینالمللی گام بردارد.
جمعبندی و پیشنهادها
اجرای تسویه یکروزه در بورس ایران، اگر با برنامهریزی دقیق، آموزش کافی و ارتقای زیرساختها همراه باشد، میتواند تحولی بنیادین در بازار سرمایه ایجاد کند.
پیشنهاد میشود برای تحقق این هدف:
- جدول زمانبندی اجرای طرح و فاز آزمایشی تدوین شود.
- آمادگی فنی و انسانی ارکان مختلف ارزیابی گردد.
- اطلاعرسانی گسترده به سرمایهگذاران انجام گیرد.
- فرآیندهای نظارت و تسویه بازنگری و با استانداردهای جهانی تطبیق یابد.
نتیجهگیری:
طرح «تسویه یکروزه» شاید گامی کوچک بهنظر برسد، اما اثرش بر کارایی، شفافیت و اعتماد بازار سرمایه ایران بزرگ و ماندگار خواهد بود — گامی در مسیر مدرنسازی واقعی بورس ایران.