طرح کالابرگ الکترونیکی به‌عنوان یکی از برنامه‌های حمایتی دولت برای تأمین کالاهای اساسی خانوارهای کم‌درآمد، از سال ۱۴۰۱ در ایران اجرا شده است. این طرح که برای دهک‌های اول تا هفتم درآمدی طراحی شده، به مشمولان امکان خرید ۱۱ قلم کالای اساسی را با اعتبار مشخص ارائه می‌دهد. اما پرسشی که ذهن بسیاری از مشمولان را درگیر کرده، این است: آیا امکان تبدیل کالابرگ به پول نقد وجود دارد؟ در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
ماهیت کالابرگ الکترونیکی
بر اساس اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، کالابرگ الکترونیکی اعتباری است که به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود و صرفاً برای خرید کالاهای اساسی مانند لبنیات، پروتئین (گوشت، مرغ، تخم‌مرغ)، برنج، روغن، حبوبات و ماکارونی قابل استفاده است. این اعتبار برای دهک‌های اول تا سوم ۵۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا هفتم ۳۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر است. خرید از طریق این طرح در بیش از ۲۳۰ هزار فروشگاه خرد، عمده و ۱۱ فروشگاه زنجیره‌ای مانند افق کوروش و رفاه امکان‌پذیر است.
آیا تبدیل کالابرگ به پول نقد ممکن است؟
در طرح اولیه کالابرگ الکترونیکی که به‌صورت آزمایشی در سال ۱۴۰۱ در استان‌هایی مانند هرمزگان اجرا شد، اعلام شده بود که در صورت استفاده نشدن اعتبار تا پایان ماه، امکان برداشت نقدی آن برای سرپرست خانوار فراهم خواهد شد. با این حال، در طرح سراسری کنونی (سال ۱۴۰۴)، چنین امکانی به‌صورت رسمی تأیید نشده است.
بر اساس اطلاعات موجود، اعتبار کالابرگ تا پایان خرداد ۱۴۰۴ قابل استفاده است و در صورت عدم مصرف، به دوره بعدی منتقل می‌شود، اما تبدیل مستقیم آن به پول نقد در دستور کار دولت قرار ندارد.
برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که در مراحل اولیه طرح، به دلیل نبود نظارت کافی، مواردی از سوءاستفاده و تبدیل غیرقانونی اعتبار به پول نقد از طریق خرید کالاهای غیرمجاز یا توافق با فروشگاه‌ها مشاهده شده بود. اما دولت با تقویت نظارت و استفاده از سامانه‌های الکترونیکی مانند شبکه ملی اعتبار (شما)، تلاش کرده این تخلفات را به حداقل برساند.
چرا امکان تبدیل کالابرگ به پول نقد ممکن نیست؟
هدف اصلی طرح کالابرگ الکترونیکی تضمین امنیت غذایی خانوارها و هدایت یارانه‌ها به سمت خرید کالاهای اساسی است. به گفته کارشناسان اقتصادی، پرداخت یارانه نقدی ممکن است به هزینه‌های غیرضروری اختصاص یابد و هدف امنیت غذایی را محقق نکند. به همین دلیل، دولت ترجیح داده اعتبار را به‌صورت کالایی ارائه دهد تا مستقیماً به سبد غذایی خانوارها کمک کند. این رویکرد مشابه توزیع شیر رایگان در مدارس است که به‌جای پرداخت نقدی، محصول مستقیم به دانش‌آموزان ارائه می‌شود.
نحوه استفاده و استعلام کالابرگ الکترونیکی
مشمولان می‌توانند با استفاده از کارت بانکی سرپرست خانوار، خرید خود را از فروشگاه‌های مجاز انجام دهند. برای استعلام مانده اعتبار، روش‌های زیر در دسترس است:
- نصب اپلیکیشن «شما» از پلتفرم‌های بازار یا مایکت.
- کد دستوری استعلام کالابرگ
- تماس با مرکز پشتیبانی به شماره ۰۲۱-۶۳۶۹.
- همچنین، پیامک اطلاع‌رسانی اعتبار از سرشماره V.Refah برای سرپرستان خانوار ارسال می‌شود.
چالش‌ها و انتقادات
با وجود موفقیت نسبی طرح، به‌ویژه در مرحله فجرانه که طبق آمار ۸۵ تا ۹۰ درصد مشمولان از آن استفاده کردند، برخی چالش‌ها همچنان پابرجاست. کمبود برخی کالاها مانند روغن در فروشگاه‌ها، کندی سامانه در مناطق روستایی، و عدم امکان تبدیل اعتبار به پول نقد از جمله انتقادات مطرح‌شده است. برخی مشمولان معتقدند انعطاف‌پذیری بیشتر در استفاده از اعتبار، مانند تبدیل آن به پول نقد، می‌تواند نیازهای متنوع خانوارها را بهتر پوشش دهد.
در حال حاضر، تبدیل کالابرگ الکترونیکی به پول نقد به‌صورت رسمی در طرح سراسری سال ۱۴۰۴ پیش‌بینی نشده و اعتبار صرفاً برای خرید کالاهای اساسی قابل استفاده است. اگرچه در مراحل آزمایشی امکان برداشت نقدی اعتبار استفاده‌نشده وجود داشت، اما دولت با هدف تقویت امنیت غذایی و جلوگیری از سوءاستفاده، این گزینه را محدود کرده است.
همچنین بخوانید: کالابرگ چند مرحله است
