وقتی صحبت از سرمایه گذاری در بورس و بازار سرمایه می شود در ذهن همه ما خرید و فروش سهام شرکت ها تداعی می شود و فراموش میکنیم که بازار سرمایه فقط از سهام تشکیل نشده است و ابزارهای تامین مالی بسیاری در بازار سرمایه وجود دارد. دراین نوشته قصد داریم شما را با انواع ابزارهای مالی در بازار سرمایه آشنا کنیم. برخی از ابزارهای سرمایه گذاری در بازار بورس ایران عبارتند از: اوراق قرضه، اوراق مشارکت، صندوق های سرمایه گذاری، سبدهای اختصاصی موجود در شرکت های سبدگردان، قراردادهای اختیار معامله شامل قراداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش و …. که در ادامه به تعریف مهم ترین ابزارهای بازار سرمایه می پردازیم.

انواع ابزارهای سرمایه گذاری در بازار سرمایه

بازار سرمایه بازار بزرگی است و از انواع ابزارهای مالی تشکیل شده است. لازم است فردی که قصد سرمایه گذاری در بورس را دارد با انواع ابزارهای بازار سرمایه آشنا باشد و از ویژگی های هر کدام باخبر باشد تا بتواند بهترین ابزار سرمایه گذاری در بازار سرمایه را انتخاب کند. به عنوان مثال ممکن است در شرایطی که بازار سهام ریسک زیادی برای سرمایه گذاران دارد سرمایه گذاری در اوراق بهادار گزینه بهتری باشد.

۱. اوراق بهادار

اوراق بهادار یکی از ابزارهای رایج سرمایه گذاری در بازار سرمایه هستند که نسبت به ابزارهای دیگر بازار سرمایه شناخته شده ترند. اوراق بهادار را بر اساس نوع دارایی به سه دسته کلی تقسیم می شود که عبارتند از:

سهام

یکی از مهم ترین ابزارهای مالی بازار سرمایه که بسیار رایج می باشد سهام است. انواع مختلف سهام عبارتند از: سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم سهام، سهام جایزه.

سهام عادی:

شرکت های سهامی عام پس از ثبت شرکت سهام خود را در بورس عرضه می کنند به اوین باری که یک شرکت سهام خود را در بورس عرضه می کند سهام عرضه اولیه می گویند. خرید و فروش سهام در بورس رایجترین روش سرمایه گذاری در بورس است و به همین دلیل یکی از پرکاربردترین ابزارهای سرمایه گذاری در بورس، سهام است.

سهام ممتاز: 

گاهی شرکت های سهامی در صورتی که اساسنامه شرکت به آن ها اجازه دهد اقدام به انتشار سهام ممتاز می کنند. سهام ممتاز سود ثابتی ارائه می دهد. ویژگی های سهام ممتاز شبیه ویژگی های سهام عادی و اوراق قرضه است بنابراین یک اوراق بهادار ترکیبی است. سهام ممتاز زمان سررسید و مالیات ندارد. دارندگان سهام ممتاز از امتیازات خاصی برخوردارند.

سهام حق تقدم:

اگر شرکت اقدام به افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران نماید سهام حق تقدم منتشر می کند. افرادی که سهامدار شرکت بوده اند در خرید این سهام اولویت دارند به همین دلیل به آن سهام حق تقدم گفته می شود. دامنه نوسان سهام حق تقدم ده درصد می باشد و به همین دلیل برای نوسانگیران مناسب است.

سهام جایزه:

سهام جایزه بعد از افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته و یا مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها به سهامداران تعلق می گیرد و سهامدارن برای دریافت سهام جایزه ملزم به پرداخت هیچ مبلغی نیستند. اما سهام جایزه بلافاصله قابل معامله نیست و بعد از گذشت مدتی قابل معامله می شود.

بیشتر بخوانید: چگونه می توانیم سهام جایزه را بفروشیم؟

سهام ترجیحی:

قسمتی از سهام شرکت است که فقط به کارکنان شرکت تعلق می گیرد.

اوراق بدهی

یکی از ابزارهای سرمایه گذاری در بورس اوراق بدهی هستند که دارای سود ثابتی بوده و ریسک کمی دارند این اوراق شامل اوراق قرضه، اوراق مشارکت و صکوک می باشد. با خرید اوراق بدهی در واقع شما به دولت وام داده و در قبال آن سود ثابتی را دریافت می کنید.

اوراق قرضه:

یکی از ویژگی های اوراق قرضه زمان سررسید است. در تاریخ سررسید اوراق قرضه ناشر متعهد می شود که اصل مبلغ را پرداخت کند و تا زمان رسیدن به زمان سررسید سود ثابتی را به خریداران اوراق قرضه پرداخت می کند. خریدن اوراق قرضه برای خریدار هیچ مالکیتی ایجاد نمی کند. در ایران اوراق قرضه منتشر نمی شوند.

اوراق مشارکت:

این اوراق جایگزین اوراق قرضه در کشورهای اسلامی هستند. اوراق مشارکت با مجوز بانک مرکزی صادر شده و از طریق عرضه عمومی به سرمایه گذارانی که قصد مشارکت در طرح هایتوسعه ای و عمرانی دارند فروخته می شود. اوراق مشارکت علاوه بر پرداخت اصل پول در زمان مقرر سود تضمین شده برای دارندگان خود به همراه دارد. این اوراق نوعی از ابزار سرمایه گذاری در بازار سرمایه است که بسیار مورد توجه می باشد.

صکوک:

اوراق صکوک شامل اوراق اجاره، اوراق مرابحه و اوراق مضاربه می باشد. صکوک اوراق بهادار مبتنی بر دارایی، با درآمد ثابت یا متغیر، قابل معامله در بازار ثانویه و مبتنی بر اصول شریعت می باشد و یک یدیگر از انواع ابزار سرمایه گذاری در بازار سرمایه است.

ابزارهای مشتقه

قرادادهای اختیار معامله:

قراردادهای اختیار معامله به قراردادهای اختیار خرید و قراردادهای اختیار فروش تقسیم می شوند. قرارداهای اختبار معامله از ابزارهای مشتقه بازار سرمایه هستند که برای مقابله با ریسک بازار بورس طراحی شده اند. به آن ها ابزار مشتقه می گویند زیرا دارایی آن ها وابسته با دارایی پایه می باشد و به تنهایی ارزشی ندارند. به عنوان مثال اوراق اختیار فروش تبعی (یکی از انواع قرادادهای اختیار معامله) بدون داشتن سهم پایه ارزشی ندارند.

انواع ابزارهای مشتقه عبارتند از قرارداد اختیار فروش، قرارداد اختیار خرید و قراداد آتی:

قرارداد اختیار خرید:

یکی از انواع ابزارهای مالی در بازار سرمایه می باشد. اختیار معامله این اجازه را به خریدار می‌دهد تا در مدت زمان معین در ازای مبلغی مشخص مقدار مشخصی از یک دارایی را در آینده از فروشنده خریداری نماید.

قرارداد اختیار فروش:

یکی از ابزارهای بازار سرمایه در ایران قرارداد اختیار فروش می باشد. در قرارداد اختیار فروش، اختیار معامله این اجازه را به خریدار خود می‌دهد تا مقدار معینی از یک دارایی را با قیمت مشخص و در زمانی معین در آینده بفروشد. در واقع به زبان ساده اختیار فروش به خریدار آن، حق فروش دارایی را می‌دهد.

قرارداد های آتی:

قرارداد آتی شبیه قرارداد اختیار معامله است با این تفاوت که در معاملات آتی برخلاف معاملات اختیاری که فقط فروشنده متعهد به انجام معامله بود در این نوع قرارداد طرفین قرارداد متعهد به انجام معامله می باشند. قراردادهای آتی یکی دیگر از بزارهای مالی بورس هستند.

۲. صندوق های سرمایه گذاری

یکی از ابزارهای مدیریت مالی بازار سرمایه صندوق سرمایه گذاری است. صندوق های سرمایه گذاری انواع مختلفی دارند مانند صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت، صندوق سرمایه گذاری در سهام (سهامی)، صندوق سرمایه گذاری مختلط، صندوق قابل معامله در بورس etf و ….

بعد از سبدهای اختصاصی که در ادامه ذکر می شود بهترین ابزار سرمایه گذاری در بازار سرمایه صندوق های سرمایه گذاری هستند.

۳. سبدهای اختصاصی در شرکت های سبدگردانی

یکی دیگر از ابزارهای بازار سرمایه که به جزو ابزارهای مدیریت مالی محسوب می شود شرکت های سبدگردانی هستند. اگر تجربه، دانش، مهارت و وقت کافی برای حضور در بورس را ندارید بهترین ابزار سرمایه گذاری در بورس برای شما شرکت های سبدگردان هستند. زیرا سبدگردان با بکارگیری تحلیلگران حرفه ای که دارای گواهینامه تحلیلگری از سازمان بورس هستند و عمدتا تجربه زیادی در بازار سرمایه دارند مدیریت سبد شما را به صورت اختصاصی انجام می دهد. سبدهای اختصاصی انواع مختلفی دارند که با توجه به میزان ریسک پذیری و سود مورد انتظاری که دارید می توانید یکی از آن ها را برای سرمایه گذاری انتخاب کنید.

از بین انواع ابزار سرمایه گذاری در بازار سرمایه که ذکر شد برخی در روش مستقیم، برخی در روش غیرمستقیم و برخی در هر دو روش قابل بکارگیری هستند. در این نوشته انواع ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه را معرفی کردیم. سبدهای اختصاصی یکی از بهترین و کم ریسک ترین ابزارهای بازار سرمایه هستند که متاسفانه در حاشیه بوده و کمتر به آن ها توجه می شود.