در این مقاله به تعریف قرارداد و انواع قرارداد در بورس و مشخصات قرارداد و همچنین انواع روش های تخصیص در تسویه قرارداد می پردازیم.

بطور خلاصه می توان گفت که جهت انجام معاملات، تعهدات و قوانینی تحت عنوان مواردی چون شروط خرید و فروش مبلغ قابل معامله و … وضع شده که به آن قرارداد معامله می گویند.

زمانی که این قراردادها وضع شد دو طرف معامله لازم است که به آن عمل کنند و چون این قرارداد به امضای طرفین رسیده هیچ یک نمی توانند منکر موارد ذکر شده در این قرارداد شوند.

مطالب مرتبط: انواع روش های سرمایه گذاری در بورس

قرارداد چیست؟

طبق ماده ۱۸۳ قانون مدنی یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد به امری نمایند و مورد قبول آن­ها قرار گیرد بر اثر عقد میان دو طرف، یک رابطه جدید حقوقی برقرار می ­شود و طرفین با توجه به موضوع قرارداد نسبت به یکدیگر باید تعهداتی را انجام دهند.

توافق قرارداد جز اصلی ترین مباحث قرارداد است. به طور مثال در خرید ملک یا وسیله نقلیه دو نفر توافق می کنند که فروشنده ملک یا وسیله نقلیه خود را به به خریدار بدهد و در قبال آن فروشنده از خریدار پولی را دریافت کند.

قصد دو طرف معامله بر نقل و انتقال مال یا انجام کاری برای وقوع یک قرارداد کافی است و وقتی که دو طرف با اراده شخصی بر موضوعی توافق کنند و قراردادی را بین خودشان بنویسند، ملزم به رعایت آن می­ شوند و اما نکته در این است که قانون­ گذار به لحاظ اجتماعی شرایطی را به موارد فوق افزوده است که در بعضی مواقع بدون توجه به آن شرایط و تشریفات ، قرارداد مورد قبول نیست.

بررسی مشخصات یک قرارداد معامله در بورس

تا این بخش از مقاله تا حدی با معنا و مفهوم قرار داد آشما شدید اکنون در ادامه به بررسی مشخصات یک قرارداد معامله در بورس می پردازیم.

۱.سهم پایه: یکی از سهام پذیرفته شده در بورس تهران است.

۲.نماد معاملاتی: نماد قرارداد اختیار معامله سهام در بورس تهران به صورت زیر تعریف می شود:

(حرف ض+ حداکثر ۴ حرف اول نماد سهم پایه در بازار نقد + عددی سه رقمی به عنوان شمارنده)

به عنوان مثال نماد قرارداد اختیار معامله شرکت ایران خودرو به صورت : ض + خود+۰۰۱ تعریف می شود.

۳. ماه قرارداد: یکی از ماه های شمسی است که زمان سررسید قرارداد اختیار معامله آن در آن قرار دارد.

۴.قیمت اعمال: قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش سهم پایه است.

۵. نحوه درج قرارداد اختیار معامله: قراردادهای اختیار معامله اولین روز معاملاتی یک زیر گروه هم ماه، نحوه تعیین قیمت ای اعمال بر اساس فاصله قیمت اعمال و شرایط درج قراردادهای اختیار معامله جدید است که در مشخصات قرارداد اعلام می شود.

۶. سبک اعمال و زمان بندی فرایند اعمال: یکی از روش های مختلف اعمال است که تعیین کننده مواعد زمانی مجاز اعمال است و می تواند بصورت امریکایی یا اروپایی تعریف شود.

۷. فاصله قیمت اعمال: فاصله بین قیمت اعمال نهادهای معاملاتی یک زیر گروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین می شود

۸. وجه تضمین: وجه تضمین، وجهی است که برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت می شود.

۹. وجه تضمین اضافی: میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است که متناسب با موقعیت های باز و بر اساس ضوابط تضمین تعیین می شود.

۱۰. وجه تضمین اولیه: وجه تضمینی اولیه که برای تضمین ایفای تعهدات در زمان اتخاذ موقعیت باز فروش، متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید وفروش) و براساس ضوابط وجه تضمین، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت می شود.

۱۱. وجه تضمین جبرانی: وجه تضمینی که پس از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین، باید نزد اتاق پایاپای تودیع شود.

در رابطه با تفاوت قرارداد آتی با قرارداد اختیار معامله بیشتر بدانید

۱۲. وجه تضمین لازم: وجه تضمینی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید و فروش) و بر اساس ضوابط وجه تضمین، تعیین می شود. اگر وجه تضمین پرداخت از حداقل وجه تضمین کمتر باشد، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد.

۱۳. کارمزد معامله: کارمزدی که در قبال انجام معامله قرارداد اختیار معامله از مشتری گرفته می شود.

۱۴. کارمزد اعمال: کارمزدی که از طریق قرارداد اختیار معامله در صورت اعمال قرارداد اختیار معامله دریافت می شود.

نکته : در دوره سه ماهه اول آغاز معاملات قراردادهای اختیار معامله، کارمزد این ارکان برابر صفر در نظر گرفته شده است.

۱۵. زمان سررسید: تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله تمام می شود.

۱۶. دوره معاملاتی: فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی قرارداد اختیار معامله است.

۱۷. خسارت: مبلغی است که به عنوان وجه التزام بابت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت های باز متناسب با موقعیت های ایشان براساس شرایط مندرج در مشخصات قرارداد گرفته می شود.

۱۸. سقف سفارش: حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش است.

معرفی انواع قرارداد در بورس کالا

همه معاملات در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد مانند قرارداد نقدی ، قرارداد آتی ، قرارداد اختیار معامله ،قرارداد نسیه ، قرارداد سلف ،قراردادهای صلح ،قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون معدنی و قرارداد معاوضه انجام می گیرد. در ادامه به شرح این ۱۰ قرارداد بورس کالا می پردازیم.

انواع روش های تخصیص در تسویه قرارداد کدامند؟ 

۱. روش تسهیم به نسبت

یکی از روشهای تخصیص روش تسهیم به نسبت است که بر اساس قراردادهای اختیار معامله اعمال شده به نسبت تعداد موقعیت باز فروش، بین دارندگان آن تسهیم می شود.

۲. روش تصادفی

یکی از روشهای تخصیص روش تصادفی است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت بازفروش تخصیص می یابد.

۳. روش ردگیری موقعیت

یکی از روشهای تخصیص روش رد گیری موقعیت است که براساس آن سابقه معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال شده پیمایش شده و قرارداد اعمال شده به ناشر آن قرارداد تخصیص می یابد.

۴. روش زمانی

یکی از روشهای تخصیص روش زمانی است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده براساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می یابد.

قرارداد وستینگ سهام چیست ؟

قرارداد وستینگ قراردادی است که در آن در یک بازده زمانی مشخص ، طرف قرارداد، مالک سهام موضوع قرارداد می شود .این قرارداد به این منظور است که شرکا در شرکت جدیدالتاسیس انگیزه فعالیت در آن را داشته باشند و در ابتدای راه دلسرد نشوند .نام دیگر قرارداد وستینگ <قرارداد رهن سهام > نیز است .

کاربردهای قرارداد وستنیگ سهام

سرمایه گذاران برای اینکه در شرکت جدید التاسیس اطمینان حاصل کنند که موسسان تا پایین مسیر در کنار همدیگر فعالیت می کنند اقدام به عقد قرارداد وستینگ می کنند به این منظور که فقط در پایان سال درصد مشخصی از سهام به به موسسان داده می شود یعنی اگر  زودتر از موعد قصد ترک شرکت را داشته باشند هیچ سهامی به آنها تعلق نمی گیرند .

 قرارداد مشارکت معدنی چیست ؟

مشارکت معدنی در قانون معدنی جمهوری اسلامی ایران به معنای در آمیختن سرمایه و دارایی های نقدی یا غیر نقدی متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی متعدد به منظور انتفاع و تقسیم سود می باشد .این قرارداد برا مشارکت تولیدی ، ساخت وساز و… می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

*الزامیست در این قرارداد به طور دقیق موضوع قرارداد مشخص شود.

قرارداد وام تبدیل به سهام (convertible loan agreement)

یکی از اساسی ترین شروط قرارداد وام این است که در صورت درخواست وام دهنده ، وام گیرنده موظف است که وام موضوع قرارداد را به سهام تبدیل کند.

درخواست تبدیل فقط از سوی وام دهنده مطرح می شود که با توجه به اوضاع عملکرد شرکت می تواند این تقاضا را داشته باشد و همچنین این درخواست بدون حق رجوع است یعنی بعد از تقاضای تبدیل وام به سهام نمی تواند درخواست خود را پس بگیرد.

مزایا و کاربرد قرارداد وام قابل تبدیل به سهام

با وجود این قرارداد هر دو طرف میتوانند برد کنند . وام دهنده انگیزه این را به دست می آورد که به جای پس گرفتن وام خود جز سهامداران شرکت شود و از سهامی که به ارزش آن افزوده شده استفاده نماید و از سوی دیگر وام گیرنده یا همان شرکت به جای بازپرداخت وام سهام شرکت را به وام دهنده انتقال دهد در صورتی این انگیزه ایجاد می شود که با عملکرد صحیح شرکت وام گیرنده و صرف وام موضوع قرارداد را در راستای هدف شرکت و افزایش سهام شرکت باشد.

کاربرد های قرارداد خرید و فروش سهام

برای نقل و انتقال حقوق و تعهدات یک سهم از سهامدار به خریدار مورد استفاده قرار میگیرد که با امضا این فرارداد خریدار سهامدار این شرکت محسوب میشود و قابل ذکر است که قبل از امضای این نوع قرارداد ،صورت های مالی و گزارشات بازرس قانونی آن شرکت را مطالعه کند تا از اوضاع مالی شرکت اطلاعات کافی را به دست آورد .نام دیگر قرارداد فروش سهام <قرارداد انتقال سهام> نیز می گویند.