در این گزارش می خواهیم به معرفی و ارائه مختصر توضیحی درخصوص “قیمت تئوریک سهم” بپردازیم چرا که قیمت تئوریک نقش مهمی در معاملات روزانه دارد. قیمت تئوریک در واقع برای تعیین قیمت حراج آغازین و حراج پایانی کاربرد دارد و در مرحله پیش‌گشایش یا پیش‌پایانی به صورت پویا محاسبه می‌شود.
در ادامه به نحوه محاسبه قیمت تئوریک به صورت کلی اشاره می شود.
قیمت تئوریک سهم چیست و چگونه محاسبه می شود؟
قیمت تئوریک همان قیمتی است که در طول جلسه پیش گشایش یا پیش پایانی به صورت پیوسته محاسبه شده و با عنوان قیمت تئوریک گشایش یا قیمت تئوریک پایانی برای عموم منتشر می‌شود.
سازوکار مورد استفاده برای تعیین قیمت تئوریک به شرح زیر می باشد:
- ۱. در صورتی که تنها یک قیمت دارای بیشترین حجم قابل معامله باشد، قیمت تئوریک گشایش برابر قیمتی است که در آن بیشترین حجم ورقه‌ی بهادار قابل معامله شود
- ۲. در صورتی که بیش از یک قیمت دارای بیشترین حجم قابل معامله باشد، قیمتی است که در آن حداقل تفاوت میان حجم خرید و فروش وجود دارد. به عبارت دیگر، قیمتی که با حجم معاملاتی یکسان، حداقل مقدار اجرا نشده را داشته باشد
- ۳. در صورتی که بیش از یک قیمت دارای بیشترین حجم قابل معامله باشد و قیمت‌ها با حجم و سفارشهای اجرا نشده یکسان باشند، نزدیکترین قیمت با قیمت پایانی روز قبل به عنوان قیمت تئوریک گشایش در نظر گرفته می‌شود؛
- ۴. در صورتی که بیش از یک قیمت دارای بیشترین حجم قابل معامله باشد و سه مورد بالا برای آنها یکسان باشد، بالاترین قیمت انتخاب می‌شود.
پس از پایان مرحله پیش گشایش (یا پیش پایانی)، حراج آغازین (یا حراج پایانی) بر اساس آخرین قیمت تئوریک گشایش انجام می‌شود. در این مرحله، به محض اعلام قیمت تئوریک گشایش، سفارشهای مشمول قیمت تئوریک با یکدیگر منطبق شده و معامله می‌شوند.
چند مثال برای درک و یادگیری بهتر قیمت تئوریک
سفارشهای درج شده در جدول شماره (۱) در مرحله پیش گشایش را در نظر بگیرید:
سیستم به صورت خودکار سفارشهای تجمعی و قابل انطباق را برای هر قیمت محاسبه کرده و جدول شماره (۲) را تهیه می کند.
اگر قیمت حراج ۱۵/۷ در نظر گرفته شود، هیچ سفارش فروشی برای منطبق شدن با سفارش خرید وجود ندارد. اگر قیمت حراج ۱۵/۸ در نظر گرفته شود، تعداد۲۰۰۰ سهم قابلیت معامله را خواهند داشت زیرا یک سفارش فروش با این قیمت وجود دارد و در سمت دیگر یا سمت تقاضای خرید سهام با این قیمت یا قیمت بالاتر به مقدار ۸۰۰۰ سهم وجود دارد. پس اگر این قیمت به عنوان قیمت حاصل از حراج اعلام شود، ۲۰۰۰ سهم معامله خواهند شد.
حال اگر قیمت ۱۵/۹ به عنوان قیمت تئوریک در نظر گرفته شود، تعداد ۴۰۰۰ سهم معامله می شود.
به همین ترتیب به دست می‌آوریم که در این مثال قیمت تئوریک آغازین ۱۶ است، زیرا قیمتی است که بیشترین انطباق عرضه و تقاضا و بیشترین حجم معاملات (۵۰۰۰ اوراق بهادار) را امکان پذیر می‌سازد.
- مثال) جدول تجمیع شده سفارش های خرید و فروش زیر را در نظر بگیرید که قیمت پایانی روز معاملاتی قبل ۱۵/۸ است:
قیمت تئوریک گشایش در این مثال۱۵/۹ خواهد بود، زیرا با مقدار یکسان معامله شده و اجرا نشده نسبت به قیمت ۱۶ نزدیکترین سطح به قیمت پایانی روز قبلی است.
اگر فرض شود قیمت پایانی روز قبل ۱۵/۹۵ باشد و سفارشهای نشان داده شده در جدول بالا، هر دو قیمت ۱۵/۹ و ۱۶ در شرایط مقدار سفارش، مقدار اجرا نشده و فاصله از قیمت مبنا یکسان خواهند بود. در این شرایط قیمت بالاتر می‌تواند به عنوان قیمت حراج استفاده شود که قیمت۱۶ است.
سخن آخر
گاها پیش می آید قیمت تئوریک گشایش توسط بورس تایید نمی‌شود، این امر در صورتی است که قیمت تئوریک گشایش بر روی سقف یا کف دامنه نوسان قیمت قرار گیرد. در این صورت اطلاع رسانی شده که مرحله‌ی پیش گشایش برای یک بازه زمانی تعیین شده توسط بورس (معمولاً ۳ دقیقه)، ادامه پیدا می‌کند و در صورتی که این قیمت از نظر بورس مشکوک به دستکاری یا سایر شرایط نامتعارف نباشد، قیمت کشف شده پس از گذشت این زمان اضافه به عنوان قیمت تئوریک گشایش پذیرفته می‌شود. شایان ذکر است که در مدت زمان اضافه شده، امکان اصلاح، حذف و ارسال سفارش جدید در دامنه نوسان سهم امکان‌پذیر است.
