اگر شما هم تا به حال به بازار بورس سر زده باشید، قطعا شنیده اید که نماد یک شرکت در بازار سرمایه، در شمار دستورالعمل رفع گره معاملاتی قرار گرفته است. گره معاملاتی دربازار سرمایه به معنای این است که یک نماد معاملاتی علی رغم صف خرید یا صف فروش بودن به مدت ده روز پیاپی کمتر از حجم مبنای تعیین شده معامله شود.

در این مقاله می‌خواهیم مفهوم اصطلاح گره معاملاتی در بورس را برایتان توضیح دهیم و تعیین کنیم که چه زمانی به سراغ نماد شرکت‌ها می‌رود!

در مورد حجم مبنا در بورس بیشتر بدانید

گره معاملاتی در بورس چیست؟

گره معاملاتی در بورس به زبان ساده: در بورس اوراق بهادار روند معاملات نمادهای معاملاتی که نقدشوندگی کمتری دارند به دلیل محدودیت دامنه مجاز نوسان به کندی صورت می گیرد و ممکن است صف های خرید و فروش سنگین برای این نمادها تشکیل شود. در این وضعیت قیمت سهم در روزهای آینده نیز تغییر چندانی نخواهد کرد و با تداوم این وضع نماد معاملاتی با صف خرید و فروش های قفل شده مواجه می شود که هیچ معامله ای در آن صورت نمی گیرد.

به این وضعیت گره معاملاتی گفته می شود و نماد معاملاتی گره خورده مشمول دستور رفع گره خواهد شد.

چطور گره معاملاتی در بورس رفع می شود؟

این شرایط برای نمادهایی که تعداد سهام آنها ۳ میلیارد و بیشتر است به گونه ای است که اگر حجم معاملات روزانه آنها کمتر از یک برابر حجم مبنای این سهام باشد و برای سهامی که تعداد سهام آنها از سه میلیارد کمتر باشد، حجم معاملات روزانه کمتر از دو برابر حجم مبنا، نماد مذکور را به گره معاملاتی می برد.

البته یک شرط دیگر نیز نماد را به گره معاملاتی می برد و آن شرط این است که اگر حجم معاملات نمادی در دوره مذکور کمتر از ۵ درصد حجم مبنا باشد، نماد به گره معاملاتی می رود.

عوامل کاهش حجم معاملات بورس!

برای رفع گره معاملاتی در بورس تغییراتی در نحوه سفارش گیری نماد مذکور صورت می گیرد؛ اولین تغییر این است که در مرحله پیش گشایش نماد مذکور در روز معاملاتی بعد، نماد با دامنه نوسان دو برابر حالت عادی آماده انجام معامله خواهد شد و قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته یا همان پیش گشایش خواهد بود.

لازم به ذکر است حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نمادی که بیش از ۵ جلسه معاملاتی با صف خرید یا فروش درگیر بوده، حذف می شود. برای انجام گره معاملاتی چند تبصره وجود دارد که در ادامه مشاهده می نمائید.

تبصره ۱

در صورتی که در دورۀ حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد یا، معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تایید نشود، به تشخیص بورس و پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته موضوع این ماده برای یکبار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد قابل تکرار است. به هر ترتیب در صورت عدم کشف قیمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.

تبصره ۲

درخصوص قیمت گذاری حق تقدم سهام برای اولین بار پس از افزایش سرمایه و در زمان عرضه حق تقدم استفاده نشده در صورت عدم کشف قیمت پس از دو نوبت حراج ناپیوسته، حراج ناپیوسته تا کشف قیمت تکرار می شود. در زمان عرضه‌ی حق تقدم استفاده نشده مدت زمان حراج ناپیوسته از شروع عملیات حراج آغاز و تا پایان جلسه‌ی معاملاتی ادامه خواهد داشت.

تبصره ۳

در تمامی موارد این دستورالعمل، حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد، مگر اینکه نوع محدودیت به صورت صریح بیان شده باشد.

چطور متوجه مشمول بودن نماد برای گره معاملاتی شویم؟

برای آگاهی از نمادهایی که مشمول گره معاملاتی شده اند می بایست تا انتهای ساعت کاری معاملاتی و وضعیت نماد مذکور صبر کرد چرا که سازمان بورس با نرم افزارهایی که در اختیار دارد به سادگی نمادهای مشمول را فیلتر می کند و حداکثر تا ساعت ۱۶ آن را به سه روش به اطلاع سهامداران می رساند.

بسیاری از سهامداران از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری های مختلف متوجه مشمول بودن یا نبودن نماد سهام خود برای گره معاملاتی می شوند. ناظر بازار نیز به طور مرتب پیام های جدید را به روز می کند و اگر نمادی مشمول باشد در پیام های ناظر بازار در سایت tsetmc.com دیده می شود و در روش سوم نیز از طریق سایت سازمان بورس نمادهای مشمول گره معاملاتی اطلاع رسانی می شوند.

مثالی از نماد مشمول رفع گره معاملاتی

به طور مثال تصور کنید نمادی با دامنه نوسان ۵ درصد به مدت ده روز کاری متوالی با صف خرید همراه بوده است. بنابر مواردی که بالاتر گفته شد، این نماد مشمول گره معاملاتی شده است و در روز معاملاتی بعدی با نوسان ده درصدی به استقبال پیش گشایش خواهد رفت و تا ۳۰ دقیقه در وضعیت کشف قیمت قرار می گیرد و پس از آن بر اساس قیمت کشف شده معاملات سهم ادامه پیدا می کند.

لازم به ذکر است پس از این مرحله، به مدت ۵ روز حجم مبنای نمادی که به گره معاملاتی رفته مد نظر قرار نمی گیرد و بر روی قیمت پایانی سهم اثری ندارد؛ بدین ترتیب کوچکترین تغییری در قیمت سهام، قیمت پایانی آن را دستخوش تغییر می کند.

با اجرای صحیح گره معاملاتی مشخص شده که این اتفاق به نفع بازار سرمایه است چرا که با این سازو کار می توان به نقدشوندگی سهام کمک بیشتری کرد و از بروز سفته بازی و رشد یا افت های مصنوعی در قیمت سهام جلوگیری کرد که اینکار، از سهامداران خرد در مقابل دلالان سهام محافظت می کند.

در صورت عدم‌انجام معامله از طریق حراج ناپیوسته، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.

کلام آخر

به احتمال زیاد برای بسیاری از سرمایه گذاران سوال پیش می آید که از کجا می توانند تشخیص دهند که کدام شرکت قرار است مشمول رفع گره معاملاتی قرار بگیرد. باید گفته شود شرکت هایی که قرار است رفع گره معاملاتی شوند از طریق پیام ناظر بورس و سایت رسمی اطلاع رسانی بورس معرفی می شوند.

گره معاملاتی در فرابورس: گره معاملاتی با توجه به دخالت حجم مبنا صرفا برای نماد های بورسی ممکن است شکل بگیرد و نماد های فرابورسی به دلیل وجود حجم مبنا شامل گره معاملاتی نمی شوند.

بررسی قانون جدید حجم مبنا بر یک نماد فرابورسی/ این قانون به نفع سهامداران خواهد بود یا نه؟