همواره در هر بازار و کسب و کاری برای جلوگیری از سود جویی قوانین خاصی بر آن حکم فرماست، حتی ممکن است این قوانین بر اساس مسائل روز و نیاز بازار تغییر کرده و بروزرسانی شوند. بازار سهام هم به عنوان یک بازار حساس مالی از این قوانین مستثنی نیست و در آن قوانین خاصی برای ایجاد امنیت و فضای آرام جهت انجام معاملات برقرار است، حال این قوانین یک چارچوبی را به وجود آورده تا تمام سهامداران به وسیله آن بتوانند با امنیت به داد و ستد بپردازند، یکی از ابزار هایی که برای کمک به حفظ آرامش در معاملات سهام از آن استفاده می شود حجم مبنا است، ما در این مطلب سعی داریم با حجم مبنا، تأثیر حجم مبنا بر معامله، رابطه حجم مبنا و صف خرید، رابطه حجم معاملات و حجم مبنا بیشتر آشنا شویم.

حجم مبنا چیست و رابطه حجم مبنا و صف خرید چگونه است؟

به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت اصلی (پایانی) آن سهم بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، حجم مبنا گفته می‌شود. هدف از تعیین حجم مبنا این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام شرکت صورت گرفته است، و در این حالت حجم مبنا می تواند جلوی ایجاد قیمت های غیر واقعی و کاذب را در بازار بگیرد، در واقع وجود حجم مبنا به این خاطر است که یک سهم با حجم خرید کم، نوسان شدید قیمتی را تجربه نکند.
برای مشاهده حجم مبنای مربوط به هر نماد بورسی، می‌بایست در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) به جستجوی نماد موردنظر پرداخت. در ادامه به بررسی مفاهیم مرتبط با حجم مبنا می پردازیم تا آن را بهتر درک کنید.

قیمت آخرین معامله چیست؟

قیمت آخرین معامله یکی از انواع قیمت در بورس می باشد. آخرین قیمتی که یک سهم روی تابلو بین خریدار و فروشنده معامله می شود، قیمت آخرین معامله نام دارد، به این ترتیب که  اگر یک سهم مورد معامله قرار بگیرد قیمت معامله تغییر خواهد کرد و حجم معاملات در قیمت معامله تأثیری ندارد.

قیمت اصلی یا پایانی چیست؟

قیمت اصلی یا پایانی به میانگین قیمت های مورد معامله سهام در یک روز گفته می شود، به همین دلیل به قیمت پایانی، میانگین وزنی هم گفته می شود، در اینجا حجم معاملات در قیمت پایانی به طور کامل موثر است.

قانون جدید حجم مبنا

از تاریخ ۱۲ اسفند ماه ۹۸ حجم مبنای شرکت های بورسی تغییر کرد و حداقل ارزش حجم مبنا (یعنی تعداد حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی چهارشنبه هر هفته) ۵۰ میلیارد ریال و در شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر ۱۲۰ میلیارد ریال و با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین شد.

تعداد حجم مبنای هر سهم براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود. همچنین در صورت اقدامات شرکتی تغییرات حجم مبنا براساس مقررات و با رعایت نصاب‌های این مصوبه محاسبه و اعمال می‌شوند.

نحوه محاسبه حجم مبنا

طبق قانون جدید حجم مبنا برای محاسبه حجم مبنا اینگونه عمل می کنیم:

ابتدا تعداد سهام شرکت را در عدد ۴ ضرب و بر عدد ۱۰۰۰۰ تقسیم می‌کنیم.
عدد بدست آمده حجم مبنای ما خواهد بود. اما لازم است یک قانون را رعایت کنیم.
عدد بدست آمده را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه (آخرین روز کاری) ضرب می‌کنیم:
اگر عدد بدست آمده در آخرین روز کاری هفته (معمولا چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیارد ریال و ۱۲۰ میلیارد ریال بود: حجم مبنای ما برای روز شنبه همان عدد بدست آمده در بالا خواهد بود.
اگر عدد بدست آمده کمتر از ۵۰میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۵۰میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.

تأثیر حجم مبنا بر معامله

حجم مبنا دو کاربرد اساسی دارد:

الف: تا حدودی دست فرصت طلبان و سودجویان را قطع می کند
ب: ارزشمند بودن سهام یک شرکت را نشان می دهد

 رابطه حجم مبنا و صف خرید چیست؟

زمانی که حجم مبنا وجود نداشته باشد، ممکن است عده ای فرصت طلب و سود جو حجم بالایی از پول را وارد سهام یک شرکت کرده و با سفته بازی قیمت سهام شرکت را بالا ببرند، این عمل در شرایطی می تواند انجام شود که سهام شرکت هیچگونه ارزشی هم ندارد. در این صورت با روش های مختلف سهام مربوط به آن شرکت را ارزشمند نشان داده و عده ای را ترغیب به خریداری آن سهم می کنند. و بعد از رسیدن به نتیجه دلخواه خود و گرفتن سود هنگفت، آن سهم را فروخته و قیمت سهام به طور ناگهانی پایین می آید، که موجب متضرر شدن دیگر سهامداران خواهد شد.

رابطه حجم معاملات و حجم مبنا

در صورتی که سهام یک شرکت ارزشمند باشد، با وجود حجم مبنا می تواند در طول یک روز به صورت متعادل خرید و فروش شود، یعنی اگر یک شرکت ۵ میلیون حجم مبنا داشته باشد در طول روز ۱۰ میلیون سهم در آن بین خرید و فروش می شود.

درباره عوامل کاهش حجم معاملات بورس بیشتر بدانید

مزایا و معایب حجم مبنا

مهم ترین مزیت حجم مبنا این است که از حرکات یک باره و پرشیب در روند قیمت ها جلوگیری می کند، و مانع از ایجاد قیمت های کاذب می شود. اما در زمان هایی که صف خرید و فروش در یک سهم وجود دارد موجب بلوکه شدن پول شده و نوسان قیمت در هر دو روند صعودی و نزولی کند می شود.

در این شرایط سازمان بورس در یک زمان مشخص مانند یک روز نماد سهام را بدون هیچ گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز می کنند تا معاملات صورت گیرد.