طبق اعلام مهدی پارچینی ، مدیر نظارت بر بورسهای سازمان بورس دامنه نوسان در بازار اول معاملات بورس و فرابورس از ۲۹ فروردین ماه ۱۴۰۱ یک درصد و به صورت متقارن افزایش می یابد. این در حالی است که حسین خزلی، کارشناس بازار سرمایه موضوع افزایش دامنه نوسان قیمت سهام به ۶ درصد را با انتشار مطلبی با عنوان “داستان کودکی که بزرگ نشد” مورد بررسی و تحلیل قرار داد.
بررسی موضوع افزایش دامنه نوسان به ۶ درصد
حسین خزلی در دنیای اقتصاد اعلام کرد: بورس‌‌‌ها مانند کوهنوردند. هرچه وزن کوهنورد بالاتر، کوله و محموله آن سنگین‌‌‌تر، شیب کوه تندتر، ارتفاع صعود بیشتر و سرعتش تندتر باشد، احتمال زمین‌‌‌گیر شدن، سقوط و شکست کوهنورد بیشتر می‌شود.
آیا همین کوهنورد اگر پدر و مادر از زمان کودکی و هنگام راه رفتن، مدام از دو طرف دستان را بگیرند و درحالت افراطی برای آنکه کودک زمین نخورد، مدام ریل‌‌‌های محافظ حرکتی (مثل آنچه در سالن‌‌‌های ارتوپدی هست) دو طرف مسیر حرکت کودک بگذارند که با اتکا به دستان پدر و مادر یا با گرفتن میله‌‌‌های محافظه ، حرکت کند و زمانی که کودک بزرگ‌تر شد و وزن بیشتری پیدا کرد به وی عصا و واکر بدهند، چنین کودکی می‌تواند کوهنورد و دونده‌ای قوی شود؟
تعیین محدوده نوسان قیمت هر سهم به حدود سال‌های ۷۴ و ۷۵ برمی‌‌‌گردد. کودک بورس تهران در آن سال‌ها حدود ۶ ساله بود! (سال شروع مجدد بورس را ۶۹ فرض شد). ناظران، مدیران و سیاست گذاران برای جلوگیری از ایجاد هیجان در رشد و صعود و نزول و سقوط قیمت‌ها، محدوده نوسان‌‌‌های ۵ درصدی، ۲ درصدی و بعضا حتی یک و یک دهم درصدی را وضع کردند!
این سیاست دقیقا شبیه کودکی است که از آن سال تاکنون که حدود ۳۱ساله شده، همیشه با دستانش گرفته شده راه رفته ، مجبور شده در یک راهروی بسته به عرض نیم‌متر و با دو طرف میله‌‌‌های محافظ گام بردارد. در نوجوانی برای اینکه نیفتد و سقوط نکند، عصا و واکر هم دادند! (حجم مبنا و توقف‌‌‌های متعدد نمادها).
حال در ۳۱ سالگی این کودک دیروز که وزنی بیش از ۶۰۰ کیلو دارد (بازار ۶ هزار هزار میلیارد تومانی) ، می‌‌‌خواهد بدون کمک دیگران، بدون دستگیری والدین و مربیان و بدون دخالت ابزارهای کمکی حرکت کند، بدود، کوهنوردی کند، بپرد و شنا کند!
ریزساختارهای بازار (Microstructure of Market) دانشی تخصصی در هدایت، مدیریت و نظارت بر بازارها است. زمان باز و بسته شدن بازارها، محدوده نوسان کل بازار و شاخص، حداکثر و حداقل تعداد سهام در یک سفارش (لات‌سایز)، اندازه امکان تغییر قیمت در هر سفارش (تیک‌سایز)، هزینه‌‌‌های معاملات، تفاوت بین سفارش‌‌‌ها، مظنه‌‌‌ها و… از جمله موارد مهمی هستند که در دانش ریزساختار بازار در دنیا روی آن بحث‌‌‌های زیاد شده و مقالات متعدد نوشته شده و رابطه کارآیی بازارها را با این متغیرها بارها سنجیده‌‌‌اند.
تا آنجا که مطالعات اجازه می‌دهد، محدوده نوسان ثابت بر سهم در هیچ بورسی وجود ندارد. همچنین محدوده نوسان ثابت در حد ۱۰ و ۱۵ درصد بر شاخص است و اگر شاخص کل بیش از این نوسان کند، بازار با ساز و کار خودکار ترمز (Circuit Breaker) برای ۳ تا ۵ دقیقه متوقف می‌شود.
اکثر محدوده نوسان‌‌‌هایی که در بازارهای مختلف بر سهم یا نماد معاملاتی خاص وضع شده، پویا و قابل افزایش در هر نشست و حتی در وسط یک‌نشست است. حال که مسوولان سازمان و بورس‌‌‌ها در ۳۱ سالگی این جوان فربه، قصد دارند به وی اجازه حرکت روان و متعادل و مانند همه بورسهای دیگر را بدهند. این خبر را به فال نیک گرفته می شود و امید است به‌تدریج انجام شده و باعث بالا رفتن کارآیی و اثربخشی در کل بازار شود.
از طرفی برای جرم رایج دستکاری قیمت‌ها، پمپ یا جک زدن زیر قیمت‌ها، برای پدیده رایج حرکت گروهی و توده‌‌‌ای و مواقع ترس عمومی در بازار (Market Panic) باید از ساز و کارهای استاندارد جهاین و بورسهای پیشرفته و بزرگ استفاده کرد. این مهم تنها در صورتی امکان‌پذیر است که واحدهای مطالعات تطبیقی مفصل و مراکز پژوهشی بسیار تخصصی در بازار سرمایه در ارتباط مدام با مجامع بین‌المللی مانند ISCO و WFE وجود داشته باشد و استانداردهای اجرایی، نظارتی و افشا در بورس‌‌‌ها و عملیات قبل و پس از معاملات را از آنها دریافت و بعد از گرته‌برداری در کل بازارسرمایه مستقر کرد.
