هدف از انتشار اوراق مشارکت تامین مالی پروژه ها میباشد که این اوراق با نام یا بی نام هستند که طبق قانون و یا مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با قیمت اسمی و زمان معین منتشر میشود. در این مقاله قصد داریم به بررسی اوراق مشارکت چیست و شرایط آن چگونه است؟ بپردازیم
اوراق مشارکت چیست؟
بر اساس ماده ۲ قانون انتشار اوراق مشارکت و مصوب در تاریخ ۱۳۷۶/۰۶/۳۰ در مجلس شورای اسلامی و ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی اجرایی قانون طریقه انتشار اوراق مشارکت مصوب ۱۳۷۷/۵/۱۸ هیئت وزیران، اوراق مشارکت به شرح زیر می باشد:
اوراق مشارکت؛ اوراق بهادار با نام یا بی‌نامی میباشد که طبق قانون و یا مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با قیمت اسمی معین برای زمان مشخص و به منظور تأمین قسمی از منابع مالی موردنیاز طرح‌های عمرانی- انتفاعی دولت که در قوانین بودجه سالانه کشور هم درج شده یا به منظور تأمین منابع مالی برای تهیه مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی به وسیله شرکت‌های دولتی، دولت، شهرداری‌ها، مؤسسات عام المنفعه، مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های ذکر شده، شرکت‌های سهامی خاص و عام و شرکت‌های تعاونی تولید منتشر و به سرمایه‌گذارانی که تصمیم دارند تا در اجرای طرح‌های یاد شده مشارکت داشته باشند، از طریق عرضه عمومی واگذار میشود.
بیشتر بخوانید: نحوه خرید و فروش اوراق مشارکت
نکات مهم مربوط به اوراق مشارکت:
- اوراق مشارکت هم اوراق بهادار به شمار میرود و تابع قوانین اوراق بهادار می باشد. بر این اساس سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق مشارکت نیازمند داشتن کد معاملاتی بورس می باشند.
- اوراق مشارکت امکان دارد بی نام یا با نام باشد البته توجه فرمایید که اوراق مشارکت بورسی جزوی از اوراق با نام و اوراق غیر بورسی از جمله اوراق بی نام محسوب میشوند.
- قیمت و مدت زمان سرمایه گذاری در این اوراق معین میباشد.
- در زمان انتشار باید هدف انتشار این اوراق مشخص باشد بطور مثال طرح های عمرانی و …
- خریداران این اوراق باید در زمان عرضه عمومی اقدام به سرمایه گذاری نمایند.
بیشتر بخوانید: انواع اوراق بهادار و ماهیت آنها در بازار بورس
در ادامه به بررسی ۵نوع از اوراق مشارکت میپردازیم که به شرح زیر میباشند:
انواع اوراق مشارکت :
۱-اوراق مشارکت بورسی:
اوراق مشارکت بورسی اوراق قابل معامله در بازار بورس و فرابورس می باشند.
انواع اوراق مشارکت بورسی:
به کسر: اوراق مشارکت بورسی به کسر اوراقی هستند که با قیمتی پایین تر از قیمت اسمی به فروش می‌رسد و میزان سود خریدار هم برابرست با تفاوت قیمت اوراق در زمان خرید و قیمت اسمی در زمان سررسید. سرمایه گذاری در اوراق مشارکت بورسی به کسر یک سرمایه‌گذاری کوتاه مدت می باشد.
قابل تعویض با سهام: اوراق مشارکت بورسی قابل تعویض با سهام به وسیله شرکت‌های سهامی عام منتشر و در سررسید نهایی با سهام دیگر شرکت‌های پذیرفته شده در سازمان بورس و اوراق بهادار قابل تعویض می باشند.
قابل تبدیل به سهام: اوراق مشارکت بورسی قابل تبدیل به سهام توسط شرکت های سهامی عام منتشر میشود و در تاریخ سررسید نهایی یا در زمان تحقق افزایش سرمایه به سهام شرکت مربوطه تبدیل میشود.
۲-اوراق مشارکت غیر بورسی:
اوراق مشارکت غیر بورسی اوراقی است که با تایید بانک مرکزی حمهوری اسلامی ایران منتشر میگردد و در شعب بانک‌های عامل (بازار پولی) قابل معامله می باشد
۳-اوراق مشارکت بانک مرکزی:
اوراق‌مشارکت بانک مرکزی اوراق مشارکتی می باشد که با هدف اجرای سیاست‌های اقتصادی دولت به وسیله بانک مرکزی منتشر میگردد و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را هم دارد. اوراق مشارکت بانک مرکزی در بورس اوراق بهادار قابل معامله نمی باشند.
۴-اوراق‌مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی
اوراق‌مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی اوراق مشارکتی هستند که به وسیله وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی با هدف تأمین مالی پروژه‌های عمرانی منتشر میگردد و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. اوراق‌مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی هم در بورس معامله نمی‌شوند.
۵-اوراق‌مشارکت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس
اوراق‌مشارکت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق مشارکتی هستند که با هدف تأمین مالی توسط شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار منتشر میگردند و این گونه اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله می باشند.
برخی از مزایا و معایب اوراق مشارکت را بدانید
۱- با توجه به اینکه بین ریسک و بازده رابطه مستقیـم وجود دارد، اوراق مشارکت بر این اساس که دارای بازدهی تضمین شده است پس ریسکی را هم برای سرمایه‌گذار ایجاد نمی‌کنند پس بر این اساس هم بازده مورد انتظار آنها نیز در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار، کمتـر می باشد.
بیشتر بخوانید: ریسک و بازده در سرمایه گذاری
۲- سود در اوراق مشارکت، معاف از مالیات می باشد و موضوع معاف از مالیات یکی از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در این اوراق محسوب میشود.
۳- میزان سود تضمین‌شده در اوراق مشارکت، به صورت سود علی‌الحساب به دارنده این اوراق پرداخت میگردد، یعنی بعد از پایان پروژه و در زمان سررسید نهایی، ناشر اوراق وظیفه دارد سود قطعی پروژه را محاسبه نماید و اگر سود قطعی پروژه، بیشتر از سود علی‌الحساب پرداختی به افرادی که این اوراق را خریداری کردند باشد، مابه‌التفاوت سود را به خریداران پرداخت کند.
حال امکان دارد سود قطعی پروژه، از سود علی‌الحساب پرداختی کمتر باشد، در این صورت جبران زیان حاصل از این مابه‌التفاوت برعهده ضامن اوراق مشارکت می باشد و ضرر و زیانـی نصیب خریداران اوراق مشارکت نمی باشد.
۴- بر اساس طرح‌هایی که طبق تأمین مالی آنها، اوراق مشارکت منتشر میگردد، به طور معمول طرح‌های زمان‌بر می باشند، بر این اساس اوراق مشارکت بیشتر اوقات با سررسیدهایی تقریبا سه تا چهارساله منتشر میگردد.
البته اگـر خریداران این اوراق مشارکت بنابر هر دلیلی، قبل از دوره سررسید به پول خود نیاز پیدا کنند، قادر خواهد بود با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری نموده، اوراق مربوطه را به بانک تحویل داده و اصل پول خود را دریافت کنند و توجه فرمایید که سودهای دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق به بانک به عنوان سود دوره مشارکت، متعلق به فـرد است.
ولی توجه داشته باشید که بطور معمول برای تسویه زودتر از موعد، بانک‌ها نرخ سود قابل پرداخت به مشتری را مقداری کاهش میدهند مثلا از ۲۰ درصد به ۱۹ درصد و مابه‌التفاوت نرخ جدید با نرخ پرداختی تا آن موقع را، از مشتری دریافت می‌نمایند.
بیشتر بخوانید: فروش اوراق مشارکت خریداری شده از بانک و فروش در کارگزاری
۵- در اکثر اوقات اوراق مشارکت، بی‌نام منتشر می شود و شخصی مالک آن است که این اوراق را در اختیار داشته باشد، بر این اساس از اوراق مشارکت باید مانند وجه نقد و حتی بیشتر از آن، مراقبت نمود.
البته باید عنوان کنم که، معمولا بانک‌ها این امکان را برای خریداران اوراق مشارکت فراهم می‌نمایند تا خریداران این اوراق بتوانند اوراق خریداری شده را به صورت امانت در بانک بگذارند تا از خظراتی مانند آتش‌سوزی، سرقت و… در امان باشد.
۶- اگر اوراق مشارکت در بورس یا فرابورس پذیرفته شده باشد، دارنده این نوع اوراق قادر خواهند بود برای فروش آنها قبل از سررسید، به یکی از شرکت‌های کارگزاری بورس مراجعه کرده و نسبت به فروش این اوراق اقدام کنند.
در این حالت مشخصا اوراق مشارکت مانند سهام، طبق قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود دارد، فروختـه می شود و سود دارنده اوراق مشارکت نیز از بابت تسویه زودتر از موعد، کاهش نخواهد یافت.
توجه داشته باشید که در حال حاضر، علاوه بر شرکت‌های فعال در بخش خصوصی، شهرداری‌ها و دولت هم برای تأمین منابع مالی موردنیاز پروژه‌های زیربنایی، عمرانی و… مانند ساخت تونل، خطوط جاده‌ای و ریلی، سـد، نیروگاه، مجتمع‌های اداری و مسکونی اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌کنند.
۷– سود اوراق مشارکت، در مدت زمان های تعیین شده مثلا ماهیانه یا سه ماهه و به وسیله برگه‌هایی که همراه با اوراق مشارکت، به خریدار تحویل داده میشود، به او پرداخت خواهد شد.
اگر شخص اوراق مشارکت را خودش نگهداری میکند، در زمان تحویل برگه‌های دریافت سود به بانک، باید حتما اصل اوراق مشارکت همراهشان باشد تا با داشتن این برگه ها مالکیت شخص بر این اوراق، به وسیله بانک احراز گردد.
اما توجه داشته باشید با توجه به مطالبی که در فوق به آن اشاره کردیم، خریداران اوراق مشارکت قادر خواهند بود تا اوراق خود را نزد بانک امانت بگذارند و با پرداخت کارمزد خیلی کم، از بانک درخواست کنند تا سود اوراق را در سررسیدهای مشخص شده، به صورت مرتب و منظم به حسابشان واریز گردد.
