در این گزارش می خواهیم به معرفی اوراق مرابحه بپردازیم و بگوییم “اوراق مرابحه چیست؟”. چرا که لازم است هر فرد سرمایه گذار در بازار سرمایه باید قبل از سرمایه گذاری و اقدام در این زمینه، آموزش های لازم را فرابگیرد و با انواع ابزارهای مالی آشنا باشد. به این ترتیب در این گزارش قرار است درخصوص معنی و مفهوم اوراق مرابحه، انواع اوراق مرابحه و … صحبت شود. بنابراین جهت کسب اطلاعات و جزئیات بیشتر و شناخت “اوراق مرابحه” این گزارش را تا انتها بخوانید.
بررسی انواع اوراق بهادار و ماهیت آنها در بازار سرمایه و بورس
اوراق مرابحه چیست و انواع آن کدامند؟
در پاسخ به سوال اوراق مرابحه چیست باید گفت: اوراق مرابحه نوعی از اوراق بهادار است که صاحبان آن به صورت مشاع، مالک مال یا دینی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل می شود. صاحب ورق مالک آن دین است. این اوراق بازدهی ثابت دارند و می‌توان آنها را در بازار ثانویه به فروش رساند. مهمترین انواع اوراق مرابحه شامل “اوراق مرابحه تامین مالی، تامین نقدینگی، تشکیل سرمایه شرکت های تجاری و اوراق مرابحه رهنی می باشد.
خرید اوراق مرابحه از گذشته تاکنون در بین مردم رواج داشته است. در این نوع از معامله، فروشنده مبلغ تمام‌شده کالا را با احتساب هزینه‌های نگهداری و حمل و نقل، به اطلاع خریدار می‌رساند و درخواست مبلغی اضافی به عنوان سود می‌کند.
خریدار ممکن است مبلغ را به طور نقدی یا اقساط پرداخت کند. طبیعتا در حالت اقساط، نرخ سودی که فروشنده دریافت می‌کند بیشتر خواهد بود. نکته مهم این است که خریدار باید در زمان معامله قیمت واقعی و دقیق جنس و نرخ سود را بداند. اگر در آینده مشخص شود که فروشنده در این مورد دروغ گفته است، طبق اصل اختیار فسخ می‌توان قرارداد بیع را فسخ کرد.
در مرابحه، کالا به نیابت از مشتری خریداری می شود و بار دیگر به مشتری فروخته می شود و در نتیجه، افزایش قیمتی که سود تامین کننده مالی را شکل می دهد، ناشی از مالکیت موقت او نسبت به کالا است . دارنده ورقه مرابحه در واقع مالک مشاع بخشی از دارایی های موسسه ناشر اوراق است و دریافت کننده سود موسسه مالی از خرید و فروش مرابحه ای خواهد بود.
سود حاصل از خرید و فروش اوراق مرابحه
شرکت واسط با انتشار و واگذاری این اوراق، وجوه مازاد سرمایه گذاران را جمع آوری می کند و به وکالت از طرف آنها، دارایی های مورد نیاز شرکت ها و موسسات مختلف را به صورت نقدی خریداری کرده و با افزودن نرخ معینی سود به صورت نسیه (عقد فروش اقساطی) به مصرف کنندگان نهایی دارایی می فروشد. سود حاصل از این فرآیند پس از کسر کارمزد ارکان مرتبط، بین دارندگان اوراق در دوره های زمانی مشخص توزیع می شود.
این اوراق قابل خرید و فروش هستند. یعنی صاحبان آنها می توانند صبر کنند تا در زمان سررسید، اصل و سود سرمایه خود را دریافت کنند یا قبل از آن اوراق را با مبلغ سود کمتری به فروش برسانند.
اوراق مرابحه تامین مالی
گاها پیش می آید دولت یا سازمان ها، منابع نقدی کافی برای خرید مایحتاج خود ندارند و می خواهند از طریق فروش اوراق مرابحه تامین مالی مبلغ مورد نیاز را به دست آورند. در چنین شرایطی مراحل زیر طی خواهند شد:
• سازمان، شرکتی را به عنوان واسطه تاسیس یا انتخاب می کند.
• این شرکت اوراقی را به اندازه مبلغ مورد نیاز منتشر می کند و به فروش می رساند.
• مایحتاج را به صورت نقدی می خرد و به عنوان وکیل دارندگان اوراق، با اضافه کردن مبلغی سود و به صورت اقساط به سازمان اولیه می فروشد.
• سازمان متعهد می شود در سررسیدهای زمانی مشخص، اقساط را از طریق شرکت واسط به دست دارندگان اوراق برساند.
این اوراق قابل خرید و فروش هستند. یعنی صاحبان آنها می توانند صبر کنند تا در زمان سررسید، اصل و سود سرمایه خود را دریافت کنند یا قبل از آن اوراق را با مبلغ سود کمتری به فروش برسانند
اوراق مرابحه تامین نقدینگی
این روش ابتکار بخش خصوصی اقتصاد مالزی است و نخستین بار توسط آنها اجرایی شده . این نوع از اوراق نیز به منظور تامین منابع نقدی به فروش می‌رسند. در این حالت نیز یک شرکت واسط وجود دارد که منابع نقدی را با فروش اوراق از مردم دریافت می‌کند و به سازمان دولتی می‌دهد اما در ازای آن، صاحب بخشی از اموال سازمان خواهد شد. در حقیقت، سازمان دولتی بخشی از اموال خود را به فروش می‌رساند و هزینه آن را نقدا دریافت می‌کند. سپس، آن اموال را دوباره به صورت نسیه و با پرداخت مبلغ اضافه‌ای به عنوان سود، بازخرید می‌کند.
اوراق مرابحه تامین سرمایه شرکت‌های تجاری
در این مدل، یک شرکت به عنوان بانی و تامین‌کننده سرمایه شروع به فعالیت می‌کند. این شرکت اوراق مرابحه را به مردم می‌فروشد و با سرمایه به دست آمده، کالاهای مورد نیاز سازمان‌ها و شرکت‌های دیگر را خریداری می‌کند. سپس این کالاها را به صورت اقساطی به آنها می‌فروشد و مبلغی را نیز به عنوان سود به ارزش واقعی کالا اضافه می‌کند. سازمان‌ها باید در فواصل معین اقساط را پرداخت کنند و شرکت واسط باید سود را، با کسر کارمزد خود، به دارندگان اوراق برساند و با اصل سرمایه، تجارت را ادامه دهد.
هر کسی که این اوراق را در اختیار داشته باشد، در سرمایه‌های شرکت، اعم از نقدی و غیر نقدی، سهیم است. به همین دلیل، این اوراق ماهیتی شبیه اوراق سهام دارند.
اوراق مرابحه رهنی
بانکی را در نظر بگیرید که تسهیلاتی را به صورت اقساط به سازمان‌ها یا نهادهای دولتی داده است تا در آینده به صورت اقساط و با دریافت سود، آن را پس بگیرد. حالا می‌خواهد مبلغ تسهیلات را به صورت نقدی در اختیار داشته باشد. بنابراین، شرکت واسطی را تاسیس یا انتخاب می‌کند که با انتشار اوراق مرابحه، مبلغ را به صورت نقدی از مردم دریافت کند.
در ازای دریافت این مبلغ، دین را با سود کمتری به شرکت واسطه می‌فروشد. سپس تضمین می‌کند که در سررسید اقساط، مبالغ را از بدهکاران دریافت کند و از طریق شرکت واسطه به دست مردم برساند. در این حالت، بانک از مقداری از سود خود چشم پوشی کرده است تا بتواند مبلغ را به صورت نقد در اختیار داشته باشد.
بازار ثانویه اوراق مرابحه
در همه انواعی که مطرح شد، امکان خرید و فروش اوراق مرابحه قبل از سررسید وجود دارد. یعنی هر کسی که با پرداخت مبلغ معینی اوراقی را به عنوان بیع مرابحه خریداری کرده است، می‌تواند آنها را در بازار ثانویه بفروشد. هر یک از این اوراق ارزش مشخصی دارند که اصطلاحا به آن ارزش اسمی گفته می‌شود. کسی که بخواهد قبل از رسیدن زمان سررسید آنها را بفروشد، مبلغی کمتر از این ارزش اسمی دریافت خواهد کرد. هر چه زمان فروش به زمان سررسید اوراق نزدیک‌تر باشد، قیمت فروش به قیمت اسمی نزدیک‌تر و نرخ تنزیل کمتر خواهد بود.
